Crkva Svetog Đorđa na Oplencu u Topoli zadužbina je kralja Petra I Karađorđevića (1844-1921).
Na srpski presto došao je posle ubistva kralja Aleksandra Obrenovića i kraljice Drage 1903. Odmah po dolasku u Srbiju kralj Petar počeo je da otkupljuje zemlju za podizanje zadužbine u Topoli – naveo je Slavko Vejinović u knjizi “Zadužbinarstvo kod Srba”.
Roditeljima u amanet
List “Srpske novine” pisao je 4. decembra 1903. da je “Njegovo veličanstvo Kralj nameran da podigne novu crkvu u Topoli”. Predsednik vlade Nikola Pašić tome se protivio, kao nepotrebnim troškovima, i to je izrazio tokom priprema za osvećenje temelja hrama, u jesen 1907. godine. Međutim, kralj Petar se javno izjasnio da će on sam podići crkvu o svom trošku, ispunjavajući tako amanet roditelja.
Gradnja hrama počela je 1910. godine i završena je veoma brzo. Pred početak Prvog svetskog rata crkva je bila već građevinski gotova, obložena belim venčanckim mermerom, postavši tako jedan od najlepših spomenika srpskog crkvenog graditeljstva novijeg doba. U njemu su uspešno spojene osobenosti kamene gradnje manastirskih crkava raške škole iz doba Nemanjića, sa šarolikošću ukrasa moravskog stila iz razdoblja Despotovine.
Polazeći u rat, sredinom novembra 1915. godine, kralj Petar I je u Kragujevcu potpisao svoju poslednju volju. Vrlo kratko, u dve rečenice zapisao je da imanje i zemljište u Beogradu ostavlja nasledniku prestola Aleksandru, kao i crkvu na Oplencu kod Topole. Crkva postoji kao zasebna pravna ustanova pod imenom Zadužbina kralja Petra.
Kralj Petar I umro je 1921. godine, a njegov sin, kralj Jugoslavije Aleksandar I, nastavio je ostvarivanje očeve želje i zaveta – da građevinski dovrši Zadužbinu.
Od bolnice do kasarne
Izgrađen je zadužbinski kompleks koji je obuhvatao površinu od preko 140 hektara. Oko crkve je podignut veliki park, sa dve kraljevske vile, zadužbinski dom (sada hotel) i sveštenička kuća, sada sedište Uprave Zadužbine.
Takođe, kompleks je obuhvatao i voćnjake, vinograde, vinarski podrum, staklenik i ekonomske zgrade. U samoj Topoli izgrađena je bolnica, Karađorđev konak, crkva i Karađorđeva kasarna.
Za potrebe Oplenca i Topole izgrađen je i vodovod. Crkva je sagrađena od mermera, u duhu vizantijske arhitekture, a njena unutrašnjost je sva pokrivena mozaikom kopija fresaka iz srednjovekovnih srpskih manastira. Motivi su uzeti iz šezdesetak manastira i crkava sa područja Raške i Kosova i Metohije. Iznad ulaznih vrata hrama urađen je mozaik Sv. Đorđe ubija aždahu, a iznad portala nalazi se grb sa dvoglavim orlom i ocilima i natpisom “Spes mihi prima deus” (Bog mi je prva nada).
Unutrašnjost hrama deluje impozantno. Izuzetan vizuelni doživljaj stvara na hiljade nijansi raznih boja slika srpskih vladara, koji su prikazani zajedno sa svojim zadužbinama – od Stefana Nemanje, osnivača slavne dinastije, pa sve do despota Đurđa Brankovića i slike Karađorđa Petrovića. Na samom kraju južnog zida crkve nalazi se freska ktitora hrama – kralja Petra I.
Engleska spisateljica Rebeka Vest izrekla je jednu od najkraćih i najlepših ocena – da je pod kupolom Oplenca ostvaren vizantijski veličanstven sjaj smrti i umetnosti.
Spoj mozaika i lepote prirode
Samo što su u leto 1934. godine postavljeni poslednji delići zidnih mozaika, kandila i svećnjaci, kralj Aleksandar ubijen je u Marseju.
Njegovi posmrtni ostaci preneti su u porodičnu grobnicu na Oplenac – podseća Vejinović.
– Crkva Svetog Đorđa na Oplencu, po rečima profesora Miodraga Jovanovića, postala je mesto gde se neguju patriotizam i pravoslavlje, proveravaju i utvrđuju nacionalne, istorijske, duhovne i umetničke vrednosti. U ruhu venčačkog mermera, krunisana sa pet pozlaćenih kupola, grobove Karađorđevića pokriva dostojanstvena građevina. Svečanost mozaika i otmenost arhitektonskog sklopa spojili su se sa lepotom prirode, da zajedno služe spokojstvu umrlih.
Crkva na Oplencu, sagrađena kao porodična grobnica Karađorđevića, predstavlja izuzetno vredan kulturno-istorijski spomenik, koji ima poseban nacionalni značaj. Svakodnevno ga obilazi veliki broj posetilaca, a u hramu se povodom značajnih događaja i crkvenih svečanosti obavlja duhovna služba i daje pomen.
Simbol pobede u Velikom ratu i žal za Kosovom
U središtu crkve veoma lepo i skladno deluje bronzani polijelej, koji visi u centralnoj kupoli, a izliven je od topovske bronze sa Kajmakčalana, simbolizujući pobedu u Prvom svetskom ratu.
Međutim, polijelej je napravljen u obliku obrnute krune Stefana Dečanskog, što izražava žal za izgubljenom bitkom na Kosovu polju 1389. godine.
