Branko Tupanjac, naš iseljenik i uspešan poslovni čovek iz Čikaga, rođen je 1938. u Hercegovini, u selu Podgorje kod Bileće, kao osmo dete u porodici Mate i Vase Tupanjca, potomka Komnenića, iz čijeg bratstva potiču i potomci slavnog Nikole Tesle.
Posle završenog četvrtog razreda osnovne škole, Branko odlazi kod brata u Novi Sad, gde je završio zanat. Potom se vraća u Hercegovinu i u Trebinju stiče diplomu pogonskog inženjera.
Radio je u fabrici alata, u kojoj je početkom šezdesetih godina uveo i nekoliko inovacija u proizvodnju, koje su fabrici donele uštedu od oko 40 miliona tadašnjih dinara. Godine 1968.
Tupanjac odlazi u SAD, u Čikago. U početku radi u firmi “Arrletop”, a zatim započinje uspešnu poslovnu karijeru u biznisu sa nekretninama, građevinarstvom i hotelijerstvom. S vremenom je izrastao u velikog i cenjenog biznismena koji raspolaže ogromnom imovinom: vlasnik je većeg broja kompanija širom Amerike, suvlasnik u dve banke, poseduje hotele, nekretnine, benzinske pumpe, zgrade, fabrike i drugu imovinu – piše Slavko Vejinović.
Tupanjac je veliki donator Srpske pravoslavne crkve i srpskih humanitarnih i kulturnih organizacija. Znatna materijalna sredstva uplatio je i za izgradnju hrama Svetog Save u Beogradu, a u rodnoj Hercegovini podigao je manastir Gračanicu na brdu iznad Trebinja, koje je još iz davnina poznato kao Crkvine.
Orden UN za mir
Zajedno sa slikarom Savom Rakočevićem, podigao je u Kursku, u Rusiji, veliko srpsko zvono. Dobitnik je ordena Svetog Save prvog reda, koji mu je dodelio Sveti sinod Srpske pravoslavne crkve, ordena NJegoša prvog reda, Povelje grada Trebinja, a Ujedinjene nacije su ga odlikovale ordenom za mir. Novoizgrađena zadužbina na Crkvini posvećena je Blagovestima i u njoj je, prema želji našeg poznatog pesnika, Jovana Dučića, 22. oktobra 2000. pohranjen kovčeg sa njegovim posmrtnim ostacima, koji su do tada počivali u porti manastira Svetog Save u Libertvilu u SAD. U skladu s Dučićevim zaveštanjem, uz punu materijalnu pomoć (donaciju) Branka Tupanjcai zaslužni rad arhitekte dr Predraga – Peđe Ristića, na uzvišenju Crkvine iznad Trebinja podignut je prelepi hram, oblikovan u duhu Milutinove Gračanice. To, međutim, nije puka kopija, već originalno i uspelo rešenje, nadahnuto ovovremenim zahtevima. Zadužbina je podignuta kao petokupolna građevina, nad osnovom u vidu upisanog krsta, kako se, inače, u stručnoj terminologiji označava ovakva vrsta pravoslavnog hrama.
Upisan krst
Fasada Zadužbine rađena je na tradicionalan način, u duhu narodnog neimarstva: naizmeničnim zidanjem redova sivooker kamena i crvene opeke, u međusobnom sklopu širokih belih spojnica maltera, stvarajući na taj način željenu polihromiju, uz svedene oblike kamene plastike. Visoko podignuta zvonara upotpunjuje izgled hrama, dajući mu poseban pečat, ne samo kao novopodignutom nadgrobnom hramu, već i kao objektu koji zadovoljavai druge duhovne sadržaje. Spomen-kompleks Crkvina čine Crkva Presvete Bogorodice sa zvonikom, vladičanski dvor, biblioteka, dobro opremljena knjižara, galerija ikona, amfiteatar na otvorenom za kulturne priredbe, salon za banket, česma i letnja bašta. Originalnošć u i uspelim arhitektonskim izrazom ovaj izuzetan kompleks u stanju je da zadovolji crkvene i kulturološke potrebe, neophodne ovom novooblikovanom kultnom mestu, na kome se neguje uspomena na zaslužnog Trebinjca – pesnika Jovana Dučića.
Pesnikov testament
Dučić je u testamentu, koji je napisao 15. jula 1941. nepune dve godine pred smrt
(umro je na Blagovesti, 7. aprila 1943), zaveštao da se njegova celokupna imovina podeli na dva jednaka dela: jedan deo da se uplati Srpskom kulturnom društvu Prosvjeta u Sarajevu, u svrhu podupiranja srpskih težnji i vaspitnih svrha u Bosni i Hercegovini, a drugi deo “da se da za izgradnju krasne pravoslavne crkve u Trebinju u stilu one Kosovske Gračanice i da se moje telo prenese i sahrani u njoj. Prošlo je više od 57 godina od smrti velikog pesnika, da bi se, u novim uslovima, ispunio njegov amanet”.
Mesto hodočašća
Hercegovačka Gračanica i ceo spomen-kompleks postali su stecište hodočasnika, turista i znatiželjnika iz celog sveta, kako zbog same lepote hrama, tako i zbog poštovanja velikog srpskog pesnika. Ne postoji doba dana kada na platou Crkvine nema posetilaca. Posebno je živo tokom leta, kada na Crkvinu dolaze turisti u većim grupama da se poklone senima velikog pesnika i upišu u knjigu utisaka ili, pak, da uživaju u prelepoj panorami grada i okoline. Sa brda se pruža izuzetan pogled na grad i okolinu. I sami građani Trebinja rado dolaze na Crkvinu tražeći duhovno okrepljenje, ili samo da popiju kafu ili neko osveženje u letnjoj bašti. Hercegovačka Gračanica je, nesumnjivo, postala mesto po kome se Trebinje
prepoznaje i identifikuje u zemlji i svetu. Poseta ovom spomen-kompleksu uvršćena je i u maršrute verskog turizma, jer ima mnogo vernika koji, u okviru programa obilaska hercegovačkih manastira, dolaze u posetu i ovoj svetinji. Takođe, i veliki broj đačkih ekskurzija posećuje Trebinje i Crkvinu. Procenjuje se da u sezoni Hercegovačku Gračanicu poseti i do 80.000 ljudi, a poruke ostavljene u knjizi utisaka govore da dolaze iz celog sveta.
