Mihailo Pupin je jedan od najvećih srpskih i svetskih naučnika, koji je svoje epohalne pronalaske podario milionima ljudi širom sveta.
Registrovao je 24 patenta u oblasti telekomunikacija, radiotehnike i radiologije. Bio je godinama profesor teoretske i eksperimentalne fizike i upravnik Elektrotehničkog instituta na Kolumbija univerzitetu. Početkom XX veka svrstan je među 400 najpoznatijih ljudi SAD. Za svoje autobiografsko delo “From immigrant to inventor”, što znači “od Imigranta do pronalazača” (kod nas prevedeno pod nazivom od “Pašnjaka do naučnika), Mihailo je 1924. godine dobio i Pulicerovu nagradu – podseća Slavko Vejinović.
Garancije za oružje
Pupin je rođen u Idvoru 1854. godine. Svom prezimenu dodao je kasnije naziv Idvorski, i tako se potpisivao do kraja života. U SAD se doselio 1874. – još u prvom talasu doseljavanja Srba na prostore Amerike, od 1815. do 1880. Bio je počasni konzul Kraljevine Srbije za SAD i Kanadu.
Pored naučnog rada, Mihailo se isticao i patriotskim i humanitarnim aktivnostima. Među najvećim dobrotvorima je u istoriji srpskog naroda. Uz njegovo veliko angažovanje i materijalnu pomoć podignut je u Libertvilu poznati srpski manastir Svetog Save. Za vreme Prvog svetskog rata, Pupin je obezbedio 140 miliona dolara za pomoć Srbiji i Crnoj Gori. I pre presudne bitke na Solunskom frontu, garantovao je svojom ličnom imovinom isplatu za oružje koje je bilo nabavljeno za srpsku vojsku.
U Njujorku je 1914. osnovao Srpsku narodnu odbranu, patriotsku i kulturnu organizaciju, koja se naročito istakla u mnogim humanitarnim aktivnostima. U početku je ova organizacija imala prevashodan zadatak da okuplja i šalje dobrovoljce u Srbiju, koji su se borili na ratištima u Prvom svetskom ratu.
Takođe, 1914. osnovao je i “Fond Pijade Aleksić-Pupin”, u znak zahvalnosti i sećanja na svoju majku, čijom je zaslugom i nesebičnim zalaganjem školovan.
Sredstvima iz tog fonda nagrađivani su učenici koji su se isticali u književnosti, istoriji i negovanju narodne baštine.
Muzej u Idvoru
Najkrupniji iskorak u dobrotvornoj delatnosti Mihaila Pupina bilo je osnivanje Zadužbine 1932. godine, koju je nazvao svojim imenom. Zadužbinu je osnovao pri Narodnom muzeju u Beogradu, koju je Muzej 1934. preneo na Srpsku kraljevsku akademiju. Akademija je usvojila Pupinova pravila i ciljeve rada Zadužbine.
Njen osnovni zadatak je bio da se od raspoloživih sredstava i ostvarenih prihoda objavljuju publikacije o srpskim starinama i da se kupuju dela srpskih umetnika za Narodni muzej.
Iz Fonda zadužbine, u koji je Pupin uplatio milion dinara, objavljene su monografije o Dečanima, Studenici, Kaleniću, Manasiji, kao i dve publikacije na francuskom jeziku o srednjovekovnom srpskom slikarstvu. Pupin je bio i veliki borac za ujedinjenje srpstva.
Umro je 1935. Posle njegove smrti laboratorija na Kolumbija univerzitetu, u kojoj je on dugo godina uspešno radio, dobila je naziv po njegovom imenu.
Odlukom Skupštine Republike Srbije iz 1990, Idvor, rodno mesto Mihaila Pupina proglašeno je Memorijalnim kompleksom, u kojem se nalazi rodna kuća i Zadužbina Mihaila Pupina, kao i osnovna škola, koju je Pupin pohađao i u kojoj je muzejska postavka. Rodna kuća poznatog naučnika je srpska banatska kuća iz sredine XIX veka, koja se proteže dužinom imanja i ima karakterističnu fasadu.
Unutrašnjost kuće oslikava svakodnevni život u vreme kada je u njoj Mihailo živeo. Povodom obeležavanja 150 godina od rođenja Mihaila Pupina, kuća je 2004. godine temeljno obnovljena.
Patriota u politici
Mihailo Pupin se, sa predsednikom SAD Vudrom Vilsonom, upoznao i sprijateljio još u studentskim danima. Zajedno sa njim, učestvovao je na čuvenoj konferenciji u Versaju, na kojoj su zemlje pobednice iz Prvog svetskog rata, a među njima i Srbija, uređivale posleratni svet. Zaslugom Mihaila Pupina na Londonskoj konferenciji je Kraljevini Jugoslaviji dodeljen severni deo Banata – navodi Slavko Vejinović u knjizi “Zaduzbinarstvo kod Srba”.
Pupin je, takođe, učestvovao i na mirovnoj konferenciji u Parizu 1919, na kojoj je svojim ogromnim autoritetom vodećeg američkog naučnika mnogo učinio za svoju zemlju.
I Amerika mu odala priznanje
U SAD je 1958. ustanovljena velika nacionalna nagrada – “Medalja Mihailo Pupin” za doprinos američkoj naciji. Ovo visoko američko priznanje značajno je i po tome što je Mihailo Pupin jedini stranac, koji nije rođen u Americi, a kome je ukazana ovako velika čast. Za razliku od zadužbinara koji su ostavili nepokretnosti, Pupin je u svoju zadužbinu uložio samo novac, kojeg danas više nema! Srpska narodna odbrana (SNO), naša najstarija organizacija u SAD, osnovala je “Fond Mihailo Pupin”, koji dodeljuje stipendije najboljim srpskim studentima.
