Vanđel Toma, rodom iz Makedonije, u Beograd je došao šezdesetih gona XIX veka. Imao je tada tridesetak godina. Bavio se trgovinom i kao sposoban i okretan trgovac stekao je veliko bogatstvo. Na Savi, kod Male pijace, u blizini hotela “Kragujevac” otvorio je duvandžijsku radnju. Njegovi kupci su bili, mahom, piljari s Male pijace, kao i Srbi iz Preka koji su, trgujući s njim, izbegavali monopol na duvan uveden u Austrougarskoj monarhiji.
Dobra zarada
Kada je i u Srbiji uvedena ista protekciona mera, Toma je počeo da uvozi duvan za “Monopol” i na tome je dobro zarađivao.
Početkom XX veka (1900. godine) kupio je veliku zgradu u ulici Braće Jugovića 16, koja je u to doba bila poznati hotel Bulevar. Njen prethodni vlasnik bio je Đorđe Pašona, bogati Cincarin, koji je takođe bio rodom iz Makedonije, zabeležio je Slavko Vejinović u knjizi “Zadužbinarstvo kod Srba”.
Hotel je zauzimao veliki prostor, između današnjih ulica Makedonske i Despota Stefana, i u to vreme je bio objekat visokog ranga. Počev od 1885, reklamirao je svoje elegantno nameštene sobe i zimske i letnje salone. Osamdesetih godina XIX veka u njemu je dograđena Velika sala, koja je bila bogato dekorisana i ukusno opremljena, što je sve skupa odavalo utisak uspelog arhitektonskog ostvarenja.
Od 1909. hotel se spominje i pod imenom “Opera”, jer je u njegovoj Velikoj sali počela da se daje i prva opera u Beogradu, koju je osnovao Žarko Savić iz Zemuna.
U hotelu su redovno priređivani prigodni koncerti, u njemu je počeo da izvodi predstave i “Orfeum” (Prvo srpsko humoristično-satirično pozorište Brane Cvetkovića), a jedno vreme tu su stanovali i poznati književnici Jakov Ignjatović i Antun Gustav Matoš. Od kraja XIX veka u sali hotela počinju da se prikazuju i bioskopske predstave, koje su, posle rekonstrukcije zgrade 1979-1980. godine, konačno opredelile njenu namenu, pa je to mesto godinama bilo kultni bioskop “Balkan”.
Sve za školovanje
Vanđel Toma je umro 1906. godine i testamentom je svu imovinu ostao Srpskoj trgovačkoj omladini. Zaveštao je da se prihod od hotela “ima trošiti na školovanje i potpuno obrazovanje i izdržavanje mladića srpske i grčke narodnosti iz Stare Srbije i Maćedonije u pravcu trgovačkom, zanatlijskom i industrijskom”.
U dogovoru sa Srpskom trgovačkom omladinom, Beogradska trgovačka omladine se starala da se ovo zaveštanje ostvaruje. Iz “Fonda Vanđela Tome”, koji je u međuvremenu proglašen i za velikog dobrotvora Beogradske trgovačke omladine, od 1926. do 1930. stipendiju je primalo više od 150 pitomaca.
Na uglu Dobračine i Gospodar-Jevremove ulice, uz pomoć Zadužbine Vanđela Tome, podignut je 1931. spomenik na Čukur-česmi, u znak sećanja na događaj od 26. maja 1862. godine, kad je turski vojnik, u prepirci oko točenja vode sa česme, razbio glavu mladom Srbinu, šegrtu Savi.
Delo Simeona Roksandića
Ubistvo šegrta Save Petkovića kod Čukur-česme dovelo je do sukoba između turskih vojnika i Srba i ubrzo je prerastao u konflikt širokih razmera između turske i srpske policije i građana. Turci su se povukli u Beogradsku tvrđavu i s njenih zidina artiljerijom bombardovali Beograd. Kao posledica tog sukoba i energične diplomatske akcije Kneževine Srbije došlo je do oslobođenja srpskih gradova (Beograda, Smedereva, Kladova, Užica, Šapca) od turskih vojnih posada 1867. godine.
Spomenik je urađen u obliku kamene spomen-česme na čijoj gornjoj površini leži bronzana figura dečka s razbijenim krčagom. Autor ovog umetničkog dela, izrađenog 1922, jeste poznati beogradski skulptor Simeon Roksandić (1874-1943).
Radnički pokret
Za nekadašnji hotel “Bulevar” vezano je i nekoliko značajnih događaja iz istorije Beograda i Srbije, kao što je bio razvoj radničkog pokreta. O tome svedoči i spomen-ploča, postavljena 2. avgusta 1953. godine na glavnoj fasadi, na kojoj je napisano: “U ovoj zgradi održani su osnivački kongresi Srpske socijaldemokratske partije i Glavnog radničkog saveza 2. avgusta 1903. godine. U njoj su održani i kongresi 1904, 1907, 1908, 1909. i 1910. godine.”
