Veliki narodni dobrotvor, Nikola Spasić, rođen je u Beogradu 1838, a umro na Krfu 1916. Sahranjen je u grobnici svoje zadužbine – Crkve Sv. mučenika Trifuna, u crkvi na Topčiderskom groblju, koju je sazidao 1903. godine.
Spasić je bio poznati srpski veletrgovac, a uz to i predsednik Beogradske berze, član Upravnog odbora Narodne banke i predsednik Odbora Prometne banke, piše Slavko Vejinović.
Za invalide i sirotinju
Za života je osnovao više zadužbina i pomagao njihovo održavanje. Tako, na primer, već 1908. podigao je đačko sklonište u dvorištu osnovne Palilulske škole u Beogradu i redovno plaćao njegovo održavanje i troškove stanovanja učenika. Godine 1915. osnovao je “Dom Srpskog narodnog invalidskog fonda Sveti Đorđe”, koji se nalazio u velikoj zgradi u Beogradu, na uglu ulica Kneza Mihaila i Vuka Karadžića.
Svojeručnim testamentom, napisanim 9. februara 1912. godine, Spasić je osnovao zadužbinu pod svojim imenom, koja je u to vreme bila najveća na Balkanu i među najvećima u svetu.
Tvrdilo se i da je u vreme osnivanja, Zadužbina vredela kao i Zadužbina Alfreda Nobela. Rad ove zadužbine odobren je ukazom Aleksandra I, Kralja Srba, Hrvata i Slovenaca, 4. decembra 1922. Zadužbina je osnovana s ciljem da podigne bolnice i Dom za sirote i iznemogle srpske građane i za opšte privredne ciljeve.
Članovi Upravnog odbora, kao izvršioci testamenta, bili su dužni da poštuju sve naloge Nikole Spasića: da upravljaju ovom “Zadužbinom samostalno i nezavisno od svih zemaljskih vlasti, oni sami po svojoj savesti i uviđavnosti, a prema duhu vremena i potrebama određuju, koliko će se i kad na koju granu zemaljske privrede trošiti iz prihoda”.
Izričita volja
Nikola Spasić je bio izričit u svom nalogu Upravnom odboru da se nepokretna
imovina ne može otuđivati ni pod kojim uslovima, već da se mora dobro i redovno
održavati i da se ciljevi Zadužbine ostvaruju isključivo iz prihoda koji ta imovina donosi i kamata od uloženog novca i akcija.
Od osnivanja, Zadužbina nikada nije prekidala rad na ostvarivanju ciljeva koje je njen osnivač odredio testamentom. Upisana je u registar zadužbina, pod rednim brojem 1. Do nacionalizacije imovine, 1960. godine, Zadužbina je, gotovo, ostvarila sve osnovne naloge svog osnivača: podignute su i predate na upravljanje tri bolnice (u Beogradu, Kumanovu i Krupnju) i Dom za iznemogle i sirote srpske građane u Knjaževcu.
Uprkos ovako humanoj aktivnosti i pružanju pomoći srpskom narodu, Komisija za nacionalizaciju NOO Stari grad 1960. nacionalizovala je sve zgrade Zadužbine Nikole Spasića: zgradu u ulici Obilićev venac 17 i tri zgrade u Knez Mihailovoj ulici (brojevi 33, 37 i 47). Od nacionalizacije je bio izuzet samo deo stana u Knez Mihailovoj ulici br. 47, koji je služio za potrebe Zadužbine. kasnije je, 1985. godine, od nacionalizacije izuzet i preostali deo stana, tako da je Zadužbini u vlasništvu ostao samo taj jedan stan.
Rešenjem Ministarstva kulture Srbije Zadužbini je 1996. vraćena nepokretna imovina, s tim da se ostvarena sredstva koriste samo za izvršavanje njenih ciljeva. Uprkos donetom rešenju, Zadužbina nije bila u mogućnosti da raspolaže i prihodima ostvarenim od izdavanja stanova i poslovnog prostora. Opština Stari grad je tek nedavno (Knjiga je objavljena 2012. Prim. N. J.) Zadužbini prenela pravo korišćenja imovine Nikole Spasića u zgradama u Knez Mihailovoj 19 i 47, kao i u zgradi na Obilićevom vencu 17.
Dobio ulicu
U znak zahvalnosti za njegov dobrotvorni rad, beogradska opština je 1929. jednu malu ulicu, između ulica kneza Mihaila i Cara Lazara, nazvala imenom Nikole Spasića. Zadužbina je nastavila sa svojim aktivnostima, da ostvaruje ciljeve osnivača, delujući u uslovima koji su ograničavali njenu aktivnost. Zadužbina svake godine dodeljuje nagrade najboljim studentima Medicinskog i Poljoprivrednog fakulteta Univerziteta u Beogradu.
Kolevke bolnica
Bolnica u Beogradu, nazvana Gradska ili opšta bolnica, izgrađena je 1935, prema projektu arhitekte Ignjata Popovića. Imala je 100 bolesničkih postelja i u njwoj su se besplatno lečili Beograđani i doseljenici posle najmanje pet godina provedenih u Beogradu i koji podnesu sirotinjsko uverenje beogradske opštine. Ova zgrada je kasnije bila osnova za izgradnju Kliničko-bolničkog centra Zvezdara, a sada je poznata kao Gradska bolnica. Vajar Đorđe Jovanović izradio je reljef Nikole Spasića koji se nalazi u zgradi bolnice. Bolnica u Kumanovu završena je, takođe, 1935. godine; imala je 50 bolesničkih postelja i opremljena svim potrebnim aparatima za lečenje bolesnika. Tri godine kasnije, 1938. godine, sagrađena je i bolnica u Krupnju. Dom za iznemogle i sirote građane u Knjaževcu sagrađen je 1935. i imao je ukupno 36 mesta.
Na beogradskom Sajmištu izgra|en je Spasićev paviljon, u kome je 1937. godine priređena izložba našeg turizma i održana svečanost povodom otvaranja Prvog beogradskog sajma. Pored izgradnje ovih kapitalnih objekata, Zadužbina je pomagala i razvoj narodne privrede. Posebno je bila angažovana na unapređivanju voćarstva, vinogradarstva, pčelarstva, proizvodnje sireva, cveća, ranog voća i povrća i ženske kućne radinosti. Zadužbina je pomagala i privredno društvo Privrednik i izdavala letopis Zadužbine Nikole Spasića.
