Zgrada Rektorata Beogradskog univerziteta svima je prva asocijacija na Kapetana Mišu Anastasijevića. On je tu zgradu poklonio otadžbini, ali kad se izmesti iz Beograda – nizvodno, počinje priča o ovom bogatom i po mnogo čemu jedinstvenom brodovalasniku, trgovcu, političaru i zadužbinaru 19. veka, koji je smatran i za jednog od najbogatijih u Evropi.
Miša Anastasijević se rodio 24. februara 1803. na ostrvu Poreč koje je potopljeno sedamdesetih godina 20. veka prilikom izgradnje hidroelektrane Đerdap. Rano je izgubio roditelje i morao je da radi teške fizičke poslove da bi se prehranio, vukao je čamce i radio na pristaništu. Siromašni dečak, cincarskog porekla, brzo je naučio i da čita i piše i već sa 14 godina postaje carinik na skeli.
U to vreme Srbijom vlada knez Miloš Obrenović. Miša Anastasijević se sa 23 godine 1826. ženi Hristinom, čiji je brat bio pisar kod kneza.
– Vremenom će Miša, uz Miloševu saglasnost i interes, i činom kapetana, postati čovek koji u potpunosti kontroliše najunosniju trgovinu Dunavom – izvoz stoke u Austriju i uvoz soli iz Vlaške i Moldavije, da bi po okončanju Miloševe prve vlade i odlaska u izgnanstvo (1839) sav prihod usmeravao u svoje ruke – zapisali su istoričari.
U tekstu povodom 125 godina od smrti Anastasijevića istoričarka Zorica Janković navela je da je ovaj “najbogatiji Srbin 19. veka bio vlasnik devet velikih imanja – spahiluka u Vlaškoj, 23 brodske agencije koje kontrolišu sav promet Dunavom od Beograda do ušća, najmanje 74 broda za prevoz soli, kao i brojnih stovarišta u mnogim podunavskim i posavskim gradovima. Kompanija je zapošljavala oko 10.000 ljudi, a Mišina gotovina se procenjivala na 1,5 miliona dukata cesarskih”.
U zgradi koju je planirao da bude dvor njegove ćerke i zeta nalazi se Rektorat Beogradskog univerziteta
“Tada je, s pravom, dobio i nadimak ‘Podunavski Rotšild'”, navela je Zorica Janković.
Bio je vlasnik brojnih imanja i nekretnina na Balkanu. Sahranjen je 1885. u Crkvi Svetog Mihajla na njegovom rumunskom imanju u selu Kležani.
Krajem 19. veka Milan Đ. Milićević je zabeležio da “nijedan Srbin do sada nije mogao reći da je, za svoga veka, zaradio toliko koliko je bio zaradio Kapetan Miša”. Hroničari tvrde da je u času njegove smrti “imovina vredela oko 20 miliona franaka u zlatu, a da su njegovi naslednici u dvadeseti vek ušli kao puki siromasi”.
Zaboravljeni donatori
Među brojnim, javnosti manje poznatim donatorima su i Mirka Grujić, bogata naslednica koja je umesto lagodnog života odabrala put dobročinstva, Ljubomir Mihajlović, koga su s razlogom proglasili zaštitnikom lepe književnosti. Nagradu njegovog fonda, svojevremeno su ponele “Seobe” Miloša Crnjanskog i pripovetke Ive Andrića kao i drugi primeri lepe književnosti nastali između dva svetska rata.
Tu su i Toša Apostolović – zemunski trgovac i zaboravljeni dobrotvor po kome je dobila ime ulica na samoj granici Zemuna i Bežanije. Iskopao je na svom imanju bunar, koji je i danas poznat kao Tošin bunar.
Naučnik Mihajlo Pupin koji je kao siromašni imigrant postao deo američkog visokog društva, čije je autobiografija bila obavezno štivo u američkim školama.
