Zavičaj Crnog Đorđa

Dragovoljići su stigli i u Kremna

 

Po kazivanjima više starih Dragovoljića, koja su 1995. godine u "Ljetopisu" Osnovne škole "Dušan Đukanović" sa Lukova zabeležili neimenovani autori, grupa nekadašnjih đaka ove škole, Nikšin unuk Drago Milutinov, koji se naselio u tadašnjem Trensovu, imao je sinove Marka, Sava, Živka i Jovana. Od Marka su, po tim kazivanjima, Ivanovići, Markovići, Mikovići, Mišovići i Popovići. Od Sava potiču Mrkići, Nikići, Savići, Simovići i Šućuri, a od Živka Kneževići. Konačno, Jovanovi potomci su Aleksići, Babići i Bukile.

Stari i novi
Osim pomenutih, u Dragovoljićima su, kao starosedeoci, živeli još i Begovići, Baglovi, Jovanovići, Ognjenovići i Radojičići, ali, osim od Jovanovića, od ostalih

Faksimil naslovne strane u kojoj je objavljen rad profesora Uskokovića

danas nema traga u ovom selu. "Kasnije su u Petrovo Polje, zaselak Dragovoljića", pišu autori pomenutog Ljetopisa, "iz Kuča doselili Jakičići – Joko sa sinovima Nikolom i Nikom. Jokova supruga zvala se Ćala pa su se po njoj Jakičići prozvali Ćalići. Nika Jokov je imao samo ćerku koja se udala za Novicu Kneževića iz Miloševića u Drobnjaku, a on se nastanio na tazbinskom imanju i njegovi potomci se prezivaju Kneževići…" Ostala bratstva koja žive u Dragovoljićima, po kazivanjima zapisanim u pomenutom Ljetopisu, predstavljaju doseljenike novijeg datuma. Tako su se, recimo, Bankovići doselili iz Bijelog Polja, Bojovići iz Župe (na imanje Jovanovića, još u turskom vaktu), Dendići takođe iz Župe, sa Zagrada, Elezi iz Kalinovika, Macanovići iz Herceg-Novog, Matijaševići iz Župe (od njih potiču Perišići), Perovići i Roćeni sa Bršna, Stanišići iz Boronjine, Radonjići iz Danilovgrada, a Tomanovići iz Granica. Pišući o grananju i raseljavanju Nikšinih potomaka, profesor Radoje Uskoković dokazuje da se jedan deo, porijeklom upravo iz Dragovoljića, naselio u dolini Uvca, odnosno oko Priboja, dok su drugi prešli planinu Šargan i mesto pod suncem našli u Kremni, tada velikom stočarskom kraju. Kremna će potom dugo biti odmorište i nezaobilazna stanica onima koji su kasnije doseljavali iz starog kraja i nastavljali potragu sve do Save za mjestom gde se lakše i bolje živi: "Krajem 17. veka", piše profesor Uskoković, "u Kremna se doselio iz nikšićkog sela Dragovoljići knez Stjepan Radonjić kao vrlo zadružan i bogat domaćin (doterao je 2.000 ovaca). On je ovde zasnovao jaku porodicu, iz koje su jedni vodili veliku stočarsku trgovinu, a drugi popovali po mnogim okolnim selima, te se ubrzo dobro obogatili i istakli u Užičkom Starom Vlahu kao prva i najuglednija porodica". Profesor Uskoković kaže da je u to vreme, dvadesetih godina prošlog veka, u Kremnima bilo oko 20 porodica Popovića i Zaharića (prezime su dobili po popu Zahariju, jednom od najuglednijih u bratstvu) i da su ih smatrali najotmenijom seoskim porodicama u Užičkom okrugu: "Od starine", veli dalje Uskoković, "u jednoj Zaharića kući istovremeno popuju po dva tri sveštenika, te otuda za njih izreka: ‘tri im popa teču, tri kazana peču!". – Kremanski dom Popovića – Zaharića – veli Mihailo Blečić u svom feljtonu o "Srbima iz Crne Gore i Hercegovine" – bio je dugo jedna vrsta "iseljeničke ambasade" za mnoge njihove zavičajce, koji su, prolazeći tuda, savetovani od uglednih domaćina, naseljavali Užičku Crnu Goru, Podrinje, valjevski kraj…

Karađorđev val u Petrovom Polju sa ostacima starog kućišta

 

Tragajući za potomcima Nikšića i proučavajući njihove seobe, profesor Radoje Uskoković je dalje utvrdio da se krajem 17. veka i u prvoj polovini 18. veka jedna velika grupa ovog plemena, uglavnom iz sela Riđana i delom iz Dragovoljića (bratstvo Radulovića) naselio i "po mnogim valjevskim selima do Sane" (među prvima su bili Hadžići iz Babine Luke kod manastira Bogovođa pod Suvoborom, zatim, kako veli, "stara beratska kneževska porodica Grbovići u Mratišiću pod Maljenom" i Vukomanovići). Pošto je detaljno analizirao i sve ostale ogranke Nikšića i pravce njihovih seoba, odnosno potomstvo koje potiče od njih, profesor Uskoković na kraju daje i jednu zanimljivu generalnu ocenu ovog plemena, u kojemu Dragovoljići kao jedna od njihovih postojbina imaju značajno mesto: "Nikšići su po tradiciji poreklom od naše stare vlastele roda Nemanjića i od najstarijih vremena davali su istaknute vojvode, kneževe i duhovnike. Naseljeni u kraju izloženom turskim napadima i nasiljima, odlikujući se vlastelinskim dostojanstvom, nasleđenim i tradicijom odnegovanim iz duboke starine, uvek su imali veliki osećaj slobode i ljubavi za svoj kraj i narod, te su ga od Turaka junački branili. Njihove neuspele bune protiv Turaka u 16. i 17. veku bile su povod njihovom velikom iseljavanju kroz tri stoleća…

Spomenik u Kraljima kod Andrijevice

 

Među Nikšićima po selima i varošima Zapadne Srbije i Šumadije – dodaje Uskoković – danas se jasno zapaža naročiti tip vrlo naprednih, energičnih, imućnih i uglednih domaćina, industrijalaca, sveštenika, trgovaca i zanatlija. To su većinom ljudi krupni, razvijeni, češće otvorene kompleksije, izrazitih crta lica, dobrodušni, uvek veseli i raspoloženi i vrlo pristupačni. Razboriti su i pobožni, retko rđavi ljudi. Po selima su oni neka vrsta narodnih pametara, znaju narodnu istoriju, pesme i tradiciju o starim crkvama i dr. U pogledu gostoprimstva su na glasu. Kuće i imanja su im po uređenju za primer. Čuvaju narodnu tradiciju, naročito slavu Lučin-dan… Uopšte, Nikšići iseljeni po našem narodu čine napredan i prosvećen elemenat, koji teži za boljim i modernim životom. Kod njih se oseća jasna crta solidnosti i otmenosti, ostatak od starog gospodstva i veličine" – zaključuje profesor Radoje Uskoković. Po nekim predanjima, koja ističu i pojedini ozbiljni istoričari i istraživači, Dragovoljići su i prapostojbina Petrovića, rasadnika iz kojeg je potekao veliki srpski vožd i rodonačelnik do danas žive srpske dinastije. Meštani i oni koji se ovom temom bave u novije vreme to potkrepljuju i nazivima pojedinih lokaliteta u ovom selu.
U mnoštvu raznovrsnih, počesto i dijametralno suprotnih teorija i priča o Karađorđevićima i njihovim korenima, najkonkretniji je, čini se, znameniti Andrija Luburić. On u knjizi "Orlovići i njihova uloga u crnogorskom badnjem večeru 1710. godine", doslovce piše: "Otac Karađorđev, Petar Jovanov Mršić – Klimenta, po predanju koje smo prikupili, doselio se u Šumadiju iz Dragovoljića kod Nikšića, a tu su njegovi doselili iz Klimenata. Najdalja starina im je mjesto Buna kod Mostara…"

Tri Petrova sina
Luburić dalje razvija priču o tome kako su početkom 15. veka sa Bune odselila tri sina nekog Petra, da se jedan zadržao i nastanio u okolini Trebinja, da je drugi doselio u Moraču (od njega su, kako tvrdi Luburić, Dulovići, Dragovići, Mandići, Pekovići, a neki drugi istoričari spominju i Jankoviće, Perkoviće i druge), dok je treći dospeo u Klimente i naselio se u mestu Selce. Ni Luburić, a ni mnogi drugi, ni pre ni posle njega, nisu jasno i nedvosmisleno objasnili kako je i kuda vodio put seobe ove porodice, da li je tačno da su oni, i koliko, živeli i u Vasojevićima, u Kraljima kod Andrijevice, i da li su odatle direktno dospeli u Šumadiju.