Izložba “Venecijanski izdavači srpskih knjiga 1519-1824” autora Vladimira Anđelkovića otvorena je večeras u Narodnoj biblioteci Srbije povodom obeležavanja 500 godina od izdavanja prvih srpskih knjiga u Veneciji.
Srbi su krajem 15. veka u svojim neprestanim seobama dospeli do Venecije gde su oformili svoje novo kulturno središte i gde su između 1518. i 1824. slobodno izdavali i štampali svoje knjige.
Prvi vlasnici izdavačkih kuća i štamparija koje su objavljivale bogoslužbene knjige na srpskom jeziku bili su Božidar i Vićenco Vuković koji su radili od 1519 do 1561, Stefan Marinović koji je izdavao knjige 1861, Jakov od Kamene Reke 1865, Kotoranin Jerolim Zagurović 1569 i 1570, Jakov od Krajkova 1572, i Mlečani Antonio Rampaceto, 1597. i Bartolo i Marko Ðinami koji će raditi sve do 1638.
Posle pauze duge skoro jedan vek kada su srpske knjige objavljivane ili u Rimu ili po vlaškim manastirima u Veneciji, Dimitrije Teodosije je započeo 1761. uspešnu izdavačku delatnost koju će okončati njegov sinovac Pane Teodosije 1824. objavljivanjem prvih knjiga velikih prosvetitelja Zaharija Stefanovića Orfelina, Dositeja Obradovića, Pavla Solarića…
– Ovo je jedna od poslednjih neispričanih priča iz srpske istorije. Poznato je srpsko izdavaštvo i slikarstvo u Veneciji, ali mi ovde prikazujemo literarnu scenu koja je u Veneciji napravljena 1519. godine gde su se okupljali značajni srpski intelektualci – izdavači, redaktori, urednici, recezenti, priređivači i krajem 18. veka književnici koji pripadaju prosvetiteljskom krugu – rekao je Anđelković Tanjugu.
Na današnji dan, 1. jula, pre 500 godina izdata je prva srpska knjiga u Veneciji.
– Izdato je 200 naslova u tom periodu, prvih stotinak godina izdavane su isključivo crkvene knjige koje su širene po Srbiji. Preko tih knjiga uspostavljeni su kanoni pismenosti koji su značajni za kasniju evoluciju srpskog jezika i srpske kulture. Sve te knjige su bile osnova za izradu novih knjiga i sve se to dešava u vreme renesanse kada su veliki majstori živeli u Veneciji što se odrazilo i na dizajn srpskih knjiga – rekao je Anđelković.
Direktor Italijanskog instituta za kulturu David Skalmani je istakao da je u Veneciji postojala velika sloboda u štampanju knjiga i kapital da se sve to izvede.
– Knjige su štampane na svim jezicima i veliki udeo čine upravo srpske knjige. Srbija je u Veneciji našla izuzetne štampare i izuzetne mogućnosti za štampanje knjiga i veliki deo srpske kulture je išao preko Venecije – rekao je Skalmani.
Danas su srpski pisci poput Ive Andrića i drugih klasika vrlo cenjeni u Italiji, ali manje su poznati savremeni pisci, zbog čega, kako je kazao Skalmani, Italijanski institut za kulturu mnogo radi na tome da se i savremeni srpski pisci predstave italijanskim čitaocima.
Zamenik upravnika Narodne biblioteke Srbije Dragan Purešić istakao je značaj obeležavanja 500 godina od štampanja prvih srpskih knjiga u Veneciji.
– To je bilo vreme kada je Venecija bila svojevrsni centar srpske kulture što je bilo moguće pre svega zahvaljujući razvijenoj štamparskoj i izdavačkoj delatnosti. Tada su objavljivane srpske knjige i iz Venecije se širila srpska kultura što je značajno, jer to nije moglo da se radi u otadžbini, a bilo je neophodno za održanje identiteta i kontinuiteta naroda – rekao je Purešić.
Prve knjige srpskih izdavača objavljene u Veneciji bile su “Službenik” Teodora i Ðurađa Ljubavića, započet, a možda i dovršen 1. jula 1519, i “Službenik” Božidara Vukovića na 240 lista srednjeg formata čije štampanje je završeno 7. jula 1519.
Na izložbi u Narodnoj biblioteci Srbije predstavljeni su artefakti koji svedoče o bogatoj istoriji Srba u Veneciji.
