Dokumentaciono-informativni centar Veritas podseća da se ovog 29. novembra navršava 29. godina od prvog masovnog proterivanja Srba iz Hrvatske.
Prema naredbi tadašnjeg Krizno štaba Slavonske Požege, Srbima iz 26 sela podno Papuka i Psunja je naređeno da napuste svoje domove “u cilju zaštite života”. Na meti ove naredbe našla su se isključivo srpska sela ovog dela Hrvatske.
– Prema pisanoj naredbi, koju je potpisao Ante Bagarić u svojstvu predsednika kriznog štaba, koja je dan ranije izvešena na javnim mestima, evakuacija se sprovodi “u cilju zaštite njihovih života i omogućavanja uspešnije odbrane odbrambenih položaja hrvatskih snaga na koje svojim borbenim delovanjem, u zadnje vreme, sve više ugrožavaju civilno stanovništvo u zapadnom delu opštine Slavonska Požega”. Evakuaciju je trebalo sprovesti u roku od 48 sati, a u selima koja je trebalo evakuisati živelo je, po popisu stanovništva iz 1991. godine, 2.120 ljudi – ističe Savo Štrbac, predsednik Veritasa.
On objašnjava da se većina stanovnika ovih sela odazvala naredbi i napustila svoje kuće.
– Neki su utočište pronašli kod svojih rođaka u okolnim selima, a manji broj u selima sa hrvatskim stanovništvom koja su označena kao “rejon prikupljanja”. Iako je stanovništvu prilikom evakuacije obećano da će, kada se vrate, naći sve kako su i ostavili, odmah po nihovom odlasku započelo je sistematsko paljenje i miniranje srpskih kuća, s očitim ciljem da se prikriju tragovi pljačke i da se stanovnici napuštenih sela u njih više nikada ne vrate. Deo starijih ljudi, koji nije hteo ili mogao, usled starosti i bolesti, da napusti svoja sela, stradao je prilikom sistematskog paljenja i miniranja njihovih kuća – navodi Štrbac i dodaje da su Hrvati zatim lansirali priču da su sami Srbi opljačkali i zapalili svoja sela prilikom povlačenja.
Štrbac podseća da je ovaj događaj inicirao i prvo masovno preseljavanje stanovništva.
– Videvši šta se desilo sa njihovim imanjima, u strahu za sopstvene živote, većina Srba iz evakuisanih sela kreće za Bosnu, koja u to vreme još nije bila obuhvaćena ratom, odakle nastavljaju put za Srbiju ili Istočnu Slavoniju, koju su kontrolisali tamošnji Srbi. Manji broj utočište nalazi u srpskim selima Gornji Vrhovci, Vučjak Čečavski i Šnjegavić, koja su odbila Naredbu o evakuaciji, i u kojima su formirane jedinice TO, organizujući seoske straže i odbranu svojih sela – kaže Štrbac i podseća da je Hrvatska vojska već 10. decembra 1991. započela opšti napad na ta “nepokorena” srpska sela.
– Napad su izvršile jedinice iz sastava 121. brigade iz Nove Gradiške i 123. brigade iz Slavonske Požege. U čišćenju “nepokornih” sela, uključujući i nekoliko susednih, prema Veritasovim, još uvek nepotpunim podacima, ubijeno je 71 lice srpske nacionalnosti, od kojih su 42 stariji od 60 godina, među njima i 33 žene. U tim selima su, nakon što je narod iseljen, pripadnici HV-a opljačkali, minirali i popalili 616 stambenih i 590 poslovnih objekata, dok su bez kuća ostala 1.492 lica – navodi Štrbac.
Na spisku nestalih još 49 Srba
– U decembru 2000. iz jedne masovne grobnice u selu Šnjegavić ekshumirano je 13 posmrtnih ostataka, od kojih je do sada 11 identifikovano kao žitelji Šnjegavića i Vučijaka Čečavskog – navodi Štrbac.
Porodice stradalih do sada su pronašle, identifikovale i sahranile tek 22 posmrtna ostataka, dok se još uvek na spisku nestalih vodi 49 osoba.
Zločin bez kazne
– Za sprovedeno etničko čišćenje 26 sela Požeške kotline, od kojih su 23 potpuno uništena, po pisanoj naredbi državnog organa, prvoj i jedinoj u Evropi posle Drugog svetskog rata, još niko nije procesuiran ni pred međunarodnim ni pred domaćim sudovima – ističe Štrbac.
