U prisustvo više hiljada vernika sabranih iz cele Srbije, ali i regiona, u Sremskim Karlovcima juče je održana centralna proslava povodom 100 godina od uspostavljanja Srpske patrijaršije.
Obeležavanje značajnog istorijskog događaja započelo je svetom, sabornom arhijerejskom liturgijom u Sabornom hramu Svetog Nikolaja koju je služio patrijarh srpski Porfirije uz sasluženje deset arhijereja iz otadžbine i dijaspore.
Nakon toga, kao pre 100 godina, patrijarh srpski je izašao na terasu Patrijaršijskog dvora kako bi pročitao Saborsku poslanicu povodom proslavljanja veka od vaspostavljanja kanonskog jedinstva Srpske patrijaršije.
– Ovaj veliki praznik jeste praznik jedinstva i sloge, dan kada je od svih potvrđena opšta, svagdašnja svest o jedinstvu i kontinuitetu naše Svete pravoslavne crkve u istoriji, posebno od velikog događaja sticanja autokefalije, pre više od osam vekova, od Žiče, Peći i Karlovaca do Beograda. I mi danas, posle stotinu godina, radosno objavljujemo i proslavljamo ovaj istorijski događaj, bilo da živimo u matici, bilo u nekoj od srpskih ili okolnih zemalja, bilo u rasejanju, razbacani burom istorijskih vetrova širom šest kontinenata – poručio je patrijarh Porfirije.
Na stazi Svetog Save
On je naveo da je Srpska pravoslavna crkva u svim nevoljama, nedaćama i stradanjima “delila radosti i tuge vascelog srpskog naroda”.
– Patrijaršija srpska je bila i ostala simbol narodnog jedinstva i onda kada je državno ustrojstvo i jedinstvo bivalo razbijeno. Zbog svega toga mi ovih dana, kada se sećamo podviga naših predaka koji su žudili za jedinstvom, za jedinstvo se borili i jedinstvo Crkve ostvarili, ozareni svetlošću Vaskrsenja Hristovog, šaljemo arhipastirski blagoslov svoj punoći naše Srpske pravoslavne crkve, istorijske Patrijaršije pećke i beogradsko-karlovačke, i pozivamo naš verni narod u zemlji i rasejanju da, uprkos svim iskušenjima, ostane i istraje u zajedništvu, u krilu svoje Majke Crkve – naglasio je patrijarh Porfirije.
On je podsetio da je SPC od 1766. kada je nezakonito i nasilno ukinuta Pećka patrijaršija živela podeljena u mitropolije i episkopije u granicama različitih država.
– Ali, i u tim uslovima svaka crkvena organizaciona jedinica starala se da očuva duhovni i nacionalni identitet svoje pastve, da obezbedi opstanak srpskoga naroda. To je činila po cenu najvećih žrtava, neprestano razgorevajući plamen nade da će se svi pravoslavni Srbi ponovo sabrati pod omoforom i pred tronom srpskog prosvetitelja, svetitelja Save. I konačno, posle pobede u Velikom ratu, po oslobođenju i stvaranju države južnih Slovena, 12. septembra 1920. godine u Sremskim Karlovcima, u prisustvu regenta Aleksandra Karađorđevića i državnih zvaničnika, održan je Sabor arhijereja na kojem je, posle stotinu i pedeset četiri godine, uz liturgijsko jedinstvo koje nikada nije ni bilo narušeno, vaspostavljeno i kanonsko i administrativno jedinstvo i svečano proglašena obnovljena Pećka patrijaršija, odnosno Srpska pravoslavna crkva na području njene istorijske i kanonske jurisdikcije. Tako su konačno ispunjene težnje mnogih pokoljenja naših predaka – podsetio je patrijarh.
Svečanost povodom 100 godina od uspostavljanja srpske Patrijaršije završena je Svečanom akademijom i velikim narodnim slavljem na kome je učestvovalo više desetina kulturno-umetničkih ansambala i horova iz cele zemlje.
Tumači Jevanđelja
Ovoj svetkovini je prisustvovao i Milorad Pupovac, predsednik Srpskog nacionalnog veća, koji ocenjuje za “Vesti” da su “Srbi iz Hrvatske deo obeležavanja 100 godina uspostavljanja Srpske patrijaršije”.
– Srbi iz svih delova Hrvatske, kao i oni koji su izbegli na sve strane sveta, deo su tradicije crkveno-narodnih sabora. Manastiri Krupa i Krka su među najstarijim svetinjama Srpske pravoslavne crkve, zadužbine kralja Milutina i sestre cara Dušana, princeze Jelene. Srbi u Hrvatskoj znaju ko su i za tu istinu se uporno bore bez obzira na sve teškoće – naglašava Pupovac.
Iz Zagreba je došao i arhimandrit Danilo (Ljubotina), iz Mitropolije zagrebačko-ljubljanske.
– Obeležavanje 100 godina ujedinjenja je veliki događaj, osveženje našeg narodnog pamćenja i crkvenog jedinstva. U ovim turbulentnim vremenima pravoslavni Srbi žele mir na Balkanu jer mi smo tumači Jevanđelja, a ne politike. Želimo da ova vremena iskušenja budu vremena hrišćanske etike, morala i perspektive, ne očekujući mnogo od sveta oko nas, ali nadajući se da ostajemo verni svojoj tradiciji, veri, Hristovoj ljubavi i otvoreni ka svim ostalima koji su drugačiji od nas i koji su na drugim prostorima, jer dijalog ujedinjuje ceo svet – poručio je arhimandrit Danilo.
Inače, u Patrijaršijskom dvoru u Sremskim Karlovcima otvorena je multimedijalna izložba pod nazivom “Jedan vek od vaspostavljanja Srpske patrijaršije 1920-2020”.
Darko Tanasković: Vreme iskušenja
Darko Tanasković, dugogodišnji ambasador Srbije pri Unesku, kaže za “Vesti” da je “promisao Božja” da srpska crkva obeležava 100 godina svog objedinjenja baš u “trenutku velikog iskušenja i za srpski narod, državu i Crkvu”.
– Srpski narod, država i Crkva su napadnuti na najrazličitije načine, sa svih strana. Otuda ovaj događaj koji je sam po sebi istorijski dobija poseban značaj i šalje poruku da je jedinstvo SPC nerazdvojivo. Zato je i ovaj jubilej istorijski događaj, kao što je to bilo i ujedinjenje pre jednog veka. Privilegija je učestvovati u nečemu što mora ostati večno – istakao je za “Vesti” profesor Tanasković.
Počasni špalir
Među viđenijim zvanicama bili su članovi pokrajinske vlade Vojvodine, predsednik SANU Vladimir Kostić, ali i princ-prestolonaslednik Filip Karađorđević sa suprugom Danicom. Kao pre 100 godina, Vojska Srbije je organizovala počasni špalir za sve visoke zvanice, a ovom događaju su prisustvovala i dvojica generala: načelnik Uprave G-1 za ljudske resurse Savo Iriškić i komandant Prve kopnene brigade Zoran Nasković.
Nasledna panagija
Tokom saborne arhijerejske liturgije, patrijarh Porfirije je nosio panagiju Srba svetitelja koju je dobio na poklon patrijarh Dimitrije davne 1926. godine. Reč je o naslednoj panagiji na kojoj su Sveti Sava i 12 arhiepiskopa. Panagija je izgrađena u Francuskoj, a tada je plaćena 80.000 “franaka u zlatu”.
Počelo prolećno zasedanje Sabora SPC
Jubilej je bio uvod da u Sremskim Karlovcima započne i redovno, prolećno zasedanje Sabora Srpske pravoslavne crkve. Prema planu, Sabor će trajati najmanje desetak dana, a predviđeno je da najviši crkveni velikodostojnici na njemu razgovaraju o poslednjoj odluci Vaseljenske patrijaršije vezanoj za crkvu u Severnoj Makedoniji, ali i čitav niz drugih, aktuelnih pitanja vezanih za život crkve u Srbiji i dijaspori.
Putovanje “sokolom”
Obeležavanje 100 godina ujedinjenja srpske Patrijaršije trebalo je da se održi 2020. godine, ali je zbog pandemije virusa COVID-19 odloženo. Jubilej je simbolično proslavljen na istovetan način na koji se to odigralo i 12. septembra 1929. godine. Srpski patrijarh je doputovao vozom, a zatim fijakerom je uz pratnju naroda stigao do Patrijaršijskog dvora. Jedina razlika je što je sada stigao najbržim vozom na Balkanu soko.
Mitra 12 apostola
Povodom 100 godina ujedinjenja, u Patrijaršijskom dvoru u Sremskim Karlovcima otvorena je multimedijalna izložba pod nazivom “Jedan vek od vaspostavljanja Srpske patrijaršije 1920-2020”.
Otvarajući izložbu, patrijarh Porfirije je poručio da gde god nema vere, nema ni naroda.
– Gde god nema vere pravoslavne u našem narodu, gde god ne postoji naša Crkva kao živi život, kao dinamična realnost u našem narodu tu zapravo i nema našeg naroda, to jest i ako ga ima onda je on besplodan, onda je on bez konkretne forme i oblika – istakao je poglavar SPC u besedi.
Đakon Vladan Radovanović, upravnik Muzeja Srpske pravoslavne crkve, navodi da su na izložbi predstavljene najznačajnije insignije koje odražavaju patrijaršijsko dostojanstvo SPC; panagija Srba svetitelja iz 1923. godine sa originalnim nacrtima arhitekte Pere J. Popovića i Uroša Predića, mitra 12 apostola, arhijerejsko žezlo sa kojim je ustoličen patrijarh Dimitrije, kao i njegova arhijerejska odežda. Izvršena je rekonstrukcija nekadašnjeg patrijaršijskog trona sa baldahinom koji se nalazio u prestonoj dvorani Patrijaršijskog dvora u Sremskim Karlovcima, u kojoj je obavljena svečanost vaspostavljanja Patrijaršije.
