Svako vreme ima neke svoje simbole, nešto što nas u trenutku vraća u detinjstvo ili mladost – u svakom slučaju – u prošlost. Period do raspada bivše Jugoslavije je specifičan jer je u kratkom periodu veliki deo naših brendova postao je tuđ, a jedan broj je u sveopštem haosu i finansijskim krizama koje su usledile potpuno prestao da postoji.
U vreme velike SFR Jugoslavije, običan Jugosloven je ustajao u pet sati ujutro jer su fabrike radile od šest sati i to najčešće u tri smene. Industrijska proizvodnja je cvetala, a gotovo svi su vozili fiću, jeli “Gavrilović” paštete, a popularne leviske i li kuper farmerke bile su privilegija odabranih!
Svi su koristili zubnu pastu kalodont, muškarci su mirisali na rezak brion.
Žene koje su radile kao tetkice, konobarice, vaspitačice, čistačice nosile su na poslu borosane – cipele od platna, najčešće teget i bele boje, koje su imale otvor na prstima i petama i bile popularne u vremenu u kojem je udobnost bila važnija od izgleda.
Svako ko je živeo u vreme bivše Jugoslavije seća se i maskota Univerzijade u Zagrebu 1987. godine i Zimskih olimpijskih igara u Sarajevu 1984. godine, popularnog Zagija i Vučka.
Sva deca su žvakala bazuke i skupljali sličice iz čokoladica životinjsko carstvo.
Srpska prestonica bila je preplavljena crvenim kioscima iz kojih su neodoljivo mirisale viršle sa senfom.
Socijalistički odgovor na koka-kolu bila je popularna kokta s ukusom šipka, a od sokova su se najviše pili dona i jafa sirupi od limuna, narandže i višnje.
– Ljudi se s nostalgijom sećaju vremena SFR Jugoslavije i Tita jer su tada svi imali zagarantovane poslove, za krov nad glavom niko nije morao da brine jer su ih dobijali od preduzeća gde su radili. Školovanje je u pravom smislu reči bilo besplatno – kaže Milan Kovačević, ekonomista.
Ipak najveći brend bio je svakako Tito i sama SFRJ, država čiji je crveni pasoš važio u celom svetu.
Šta je zapravo brend – po definiciji proizvod koji postane poznat u svetu postaje brend, a to može biti i neki običaj, ličnost, pa se danas često konstatuje da je Novak Đoković najpoznatiji srpski brend. A neki prozvod stiče takav naziv zbog posebnog porekla, vrhunskog kvaliteta i prepoznatljivih karakteristika, a vrednost mu raste imajući u vidu koliko je truda i sredstava uloženo u njegov identitet. Proizvodi zaštićenog geografskog porekla imaju veću cenu, a prema Lisabonskoj konvenciji, ne podležu carinskim barijerama, nema propisanih kvota za njihov izvoz na tržište Evropske unije, a na domaćem i inostranom tržištu prodaju se skuplje od običnih proizvoda. Postupak za registraciju nekog proizvoda s oznakom geografskog porekla pokreću sami proizvođači, mahom udruženja, dok je uloga države da podstiče uključivanje što većeg broja proizvođača u sistem zaštite geografskog porekla.
Koliko su brendovi važni, pre svega za zaradu jedne nacionalne privrede, pokazuju i brojni sporovi koji su se vodili poslednjih godina. Tako su zemlje bivše Jugoslavije postale otvoreni protivnici.
Slovenija je imala otvoren sukob sa Hrvatskom zbog kranjske kobasice. Slovenija je pobedila, a Hrvati su 2014. godine dobili prelazno rešenje, da samo još 15 godina mogu koristiti etiketu s imenom kranjska kobasica. O istarskom pršutu ipak su uspeli da se dogovore, pa će ga proizvoditi obe zemlje jer dele teritoriju Istre.
Hrvati su tokom pregovora za ulazak u EU imali probleme sa Italijanima oko korišćenja imena prošek za vino, dok su se Slovenci sporili sa Makedoncima oko ajvara, a Srbija sa Češkom oko rakije šljivovice…
Jedan od najpoznatijih je spor oko sira feta, u koji su bile uključene Danska, Francuska, Velika Britanija, Nemačka i Grčka. Posle duge borbe i dokazivanja pobedu je odnela Grčka.
Borba između dva najveća svetska proizvođača gaziranih napitaka, Koka-kole i Pepsija, traje više od veka i to je najduže rivalstvo ikad u borbi brendova u poslovnom svetu.
Ekonomista Vladana Hamović ističe da ne čudi borba između kompanija, pa čak i država oko brendova jer donose veliki novac.
– Sporenja između vlada i korporacija oko prava na određeni brend je zapravo borba za prevlast na tržištu i samim tim i mogućnost povećanja profita – kaže dr Hamović.
Nagrađeno 30 brendova
Nagradu Najbolje iz Srbije 2019. nedavno je osvojilo 30 brendova iz naše zemlje. među laureatima su Bambi, Karneks i Duel.
Koka-kola i Mekdonalds
Najvredniji svetski brendovi u prošloj godini su: Epl, Gugl, Amazon, Majkrosoft, Koka-Kola, Samsung, Tojota, Mercedes, Fejsbuk i Mekdonalds.
