Krilo američkog bombardera, koji je tokom Drugog svetskog rata srušen kod Gornjeg Milanovca, završilo zazidano u kući! Kuća u Gornjoj Trepči, iz 1946. godine, nekada je pripadala Nikoli Gojkoviću, a danas brigu o njoj, kao i o domaćinstvu, koje je jedno od najuređenijih u selu, vodi Ratomir Urošević (77) sa suprugom Persom, inače Nikolinom ćerkom.
Ratomir i Persa penzionerske dane u Gornjoj Trepči provode uzgajajući voćnjake i vinograd.
Uz ženidbu i kuću, Ratomir je od tasta nasledio i priču o kući u čijoj je betonskoj ploči ugrađen i deo savezničkog aviona.
Novotarija u selu
– Početkom 1944. godine, u vreme kada su saveznici preletali Srbiju na letu ka Rumuniji, gde su bombardovali nemačka naftna postrojenja, pogođen je i avion koji je pao u ataru Gornje Trepče, na potezu Usovine. Pre pada iz njega su iskočila dvojica avijatičara koje je narod sakrio i čuvao, sve dok nisu odvedeni u Pranjane. Dve godine kasnije, kada se rat završio, 1946. godine, braća Radonja i Nikola Gojković počeli su da grade kuću za Nikolu. Kako su radeći po svetu videli brojne novotarije u građevinarstvu hteli su da prvi u selu izgrade kuću sa betonskom pločom, ali je problem bio što nisu imali metalnu armaturu. Smišljali su čime da ojačaju ploču između podruma i gornjeg sprata kuće, pa su odlučili da u ploču ugrade deo krila američkog aviona, čiji su delovi još bili na mestu gde je avion i pao – objašnjava Ratomir kako su braća Gojković došla na ideju da u kuću ugrade krilo bombardera, koje je zaliveno betonom i danas se tu nalazi.
Kako su zamislili Nikola i Radonja, koji su pre i posle Drugog svetskog rata bili na glasu kao vrsni građevinci i domaćini, prema svedočenju brojne familije Gojković, tako je i bilo.
– Upregli su volove, otišli do srušenog aviona i odvalili deo krila. Deo aviona su dovukli do kuće i istog dana ugradili u betonsku ploču. No, kako nisu bili u potpunosti sigurni da će krilo biti dovoljno čvrsto, za svaki slučaj, ispod ploče su izlili i betonsku gredu i od tada, eto već 75 godina avionsko krilo čvrsto drži celu kuću. Ono se ne vidi, osim kroz jednu malu šupljinu, koja je namerno ostavljena u ploči. Ispod te ploče sada se nalazi podrum u kojem Ratomir čuva brojne vrste rakija i vina napravljene od voća i vinograda koje uzgaja na imanju svog tasta Nikole.
Misija “Halijard”
Priča o kući Nikole Gojkovića u kojoj je završio deo američkog bombardera prvi je deo priče o američkim avijatičarima.
– Oni su nekoliko meseci bili smešteni i čuvani u kući Andrije Gojkovića, sve dok četnički major Miodrag Palošević nije obezbedio njihovo prebacivanje u Pranjane gde su se okupljali preživeli saveznički avijatičari oboreni iznad Srbije. Odatle su odleteli u Bari u jesen 1944. godine u uspešnoj savezničkoj misiji “Halijard”, izvedenoj sa improvizovanog aerodroma na Galovića brdu koji su izgradili četnici Draže Mihailovića i narod pranjanskog kraja. U ovoj akciji spasena su 504 saveznička avijatičara. Među njima su bili i avijatičari iz kuće Andrije Gojkovića – deo je istorije Drugog svetskog rata i familije Gojković.
Čuvali pilote
U kući Andrije Gojkovića američki piloti živeli su kao najpoštovaniji gosti.
– Spavali su u posebnoj posteljini, za njih se spremala hrana kao da je svaki dan slava. Međutim, kako su otišli tako su zaboravili i domaćina i domaćinstvo i nikada se više nisu javili, ni oni, niti njihovi potomci. Tih pilota, kao i njih 502 koje je srpski narod čuvao i hranio otkidajući od usta svoje dece prisetili smo se i 1999. godine, ali to je već njihov obraz, a ne obraz srpskog seljaka – jedinstveni su u mišljenju brojni meštani Gornje Trepče i Gojkovići, koji su ponosni i na činjenicu da je iz njihove familije i majka Miloša Obrenovića baba Višnja.
Košulja od padobrana
Osim Nikole Gojkovića, koji je u svoju kuću ugradio deo američkog bombardera, jedini koji je imao neku korist od američkih avijatičara bio je Živadin Gojković.
– On je u blizini olupine aviona pronašao padobran pilota i od njega mu je seoski šnajder sašio košulju koju je nosio do svoje smrti pre nekoliko godina. Materijal je bio toliko dobar da se platno košulje ni decenijama kasnije nije promenilo, niti pocepalo. Živadin je toliko bio ponosan na tu košulju da ju je nosio u svakoj prilici. Nažalost, njegova košulja od padobranskog platna nije sačuvana.
