Teroristički napadi na Njujork 11. septembra 2001. godine, organizovani i sprovedeni od strane Al Kaide, pod vođstvom Osame bin Ladena, predstavljaju prekretnicu u savremenom regulisanju pitanja nacionalne bezbednosti.
Sam napad je, u geostrateškom smislu, za Ameriku, imao sličnu ulogu kao što je šest decenija ranije bio japanski udar na Perl Harbur. Predstavljao je više nego očigledan povod za ulazak u rat. Ovoga puta, protivnici nisu bile konvencionalne oružane snage protivničkih zemalja, već terorističke ćelije koje su, prema procenama Pentagona, svoju snagu crpele iz “terorističkih država”, Avganistana i Iraka.
Pravda ili odmazda
Američka intervencija je počela u Avganistanu 2001., a nastavljena je u Iraku, 2003. godine. Razloga za pravdu, odnosno, odmazdu, bilo je na pretek, te je jednom od lošijih predsednika u istoriji SAD-a, Džordžu Bušu Mlađem, bilo relativno lako da iskoristi post-traumatski stres prosečnog Amerikanca nakon što je u svom komšiluku i na svojoj koži doživeo ono što su građani mnogih “necivilizovanih i nedemokratskih” država doživljavali u godinama kada su Amerikanci sprovodili misiju edukovanja i preoblikovanja sveta. Kao rezultat toga, vojnici SAD su čitavu deceniju istovremeno vodili dva rata u istoj, turbulentnoj regiji Bliskog istoka. Ako bi se uvažio primarni motiv Amerike i njenih saveznika, koji su sa nejednakim entuzijazmom učestvovali u avanturi borbe protiv “terorističkih država”, oličen u eliminaciji Osame bin Ladena, redaktora terorističkih napada septembra 2001., onda bi rat u Avganistanu morao biti završen još 2011. godine, kada je vođa Al Kaide eliminisan u jednoj od racija u Pakistanu. Umesto toga, gotovo identičnom argumentacijom kojom je, nakon završetka Hladnog rata, pravdan nastavak postojanja NATO pakta, iako je Varšavski ugovor dekomponovan, pravdan je i ostanak NATO trupa u Avganistanu, u svojoj već etabliranoj misiji izgradnje demokratskog društva. Sukobi su nastavljeni sve do 2021. godine, kada su se Amerikanci povukli, ostavljajući Talibane da rade šta im je volja.
Geopolitički interesi
Geopolitički gledano, napadi na Avganistan i Irak su imali smisla. Pri tom, ne misli se na podilaženje emocijama američkih građana, iako nikako ne treba prenebregnuti ni taj aspekt politike. Područje Avganistana, Iraka, principijalno, većeg dela Bliskog istoka, u koncepcijama NATO-a je sfera od velikog geostrateškog značaja. Stacioniranjem snaga na ovom području, stvaraju se pretpostavke za kontrolu okolnih, naftonosnih polja drugih bliskoistočnih zemalja, prometnih pomorskih trgovinskih ruta, a u geostrateškom smislu, pravi se baza iz koje se mogu nadgledati i obuzdavati vojne ambicije nuklearnih sila, a pre svega, Kine i Rusije. Iako tako ne deluje, deo strateške slagalice opkoljavanja Moskve i Pekinga, čini i područje Bliskog istoka. Rat u Ukrajini, kao i tenzije u Južnom kineskom moru, zbog položaja Tajvana, ubedljivo potvrđuju tezu da je danas Vašingtonu teže nego ikad da doktrinu iznurivanja Rusije i Kine sprovede u delo.
Doktrina opkoljavanja
Sprovodeći doktrinu Nikolasa Spajkmena, velikog američkog geopolitičara, Amerika je izašla kao pobednik iz Hladnog rata. Po Spajkmenu, ako SAD želi da dominira svetom, mora da kontroliše rubni deo evroazijskog masiva, podrazumevajući pod tim priobalja Atlantika, Mediterana, Persijskog zaliva i Crvenog mora, Indijskog i Pacifičkog okeana. Vašington je, kroz NATO, ali i kroz bilateralne odnose, uspeo da diktira političke odnose u najvećem broju zemalja iz ovog pojasa. U onima u kojima to nije uspeo, došlo je do ratova. Neki od primera su Koreja, Vijetnam, Irak i Avganistan.
Narko tržište
Angažovanje snaga NATO-a na tlu Avganistana, pokazalo je da motivi nisu samo osvetnički, a ni vojnički. Vrlo je indikativan, primera radi, podatak da su do ulaska trupa zapadnih saveznika u Avganistan, tokom surove vlasti Talibana (1996-2001), površina pod zasejanim makom iznosila oko 8.000 hektara, dok se, u godinama koje su usledile nakon ulaska snaga NATO-a, mak gajio na površini od preko 400.000 hektara. Tako posmatrano, može se postaviti pitanje, da li je zaposedanje Avganistana stvar osvete, vojne strategije, ili možda, narko-profita?
