Beograd je prepun tajni, a malo žitelja prestonice zna da se ispod grada u kome živimo i radimo nalazi pravi lavirint podzemnih prolaza isprepleten pećinama i lagumima.
Kroz podzemni grad na turi “Beograd ispod Beograda” svake subote i nedelje turiste na dvoipočasovnu bajku vodi poznati novinar i pisac Zoran Nikolić, vrsni poznavalac beogradske istorije. Prvo odredište je Rimski bunar na Kalemegdanu koji predstavlja pravu misteriju, od toga kada je nastao i u koje svrhe je sagrađen pa sve do strašnih tajni ko je u njegovim dubinama skončao. Počeli su da ga grade Turci, ali su odustali, pa je jedno vreme služio i kao silos. Možda bi tako i ostao nedovršen da početkom 18. veka u Beograd ne dolaze novi vladari – Austrijanci.
‘
Rimski bunar
Prema zvaničnoj verziji, Rimski bunar potiče iz 1731. godine i delo je nemačkog arhitekte Baltazara Nojmana. Nikolić objašnjava da su Austrijanci Beograd transformisali iz jedne prilično neugledne otomanske kasabe u vrlo interesantnu baroknu varoš kojom dominira Beogradska tvrđava. Austrijanci su bunar iskopali do 60. metra i bili su očajni jer su i dalje bili na suvom, ali onda su, gle čuda, u bunar počele da se ulivaju beogradske podzemne vode. Sam bunar neme veze sa Rimljanima, ali Nikolić ističe da su mu Austrijanci verovatno dali to ime u želji da budu nastavljači svetog rimskog carstva.
Za ovu kolosalnu građevinu vežu se razne priče. Jedna datira iz 1956. godine kada je izvesni Beograđanin hteo da se oslobodi ljubavnice, pa ju je gurnuo u duboki ambis. Od tada su na bunaru postavljene zaštitne rešetke. Kada je čuveni američki reditelj Alfred Hičkok došao u Beograd 1964. godine posetio je i Rimski bunar.
– Takav ambijent za mene predstavlja pravu inspiraciju – rekao je tom prilikog čuveni mag svetske kinematografije, a Dušan Makavejev je lokalitet Rimskog bunara iskoristio za svoje filmsko delo “Ljubavni slučaj ili tragedija službenice PTT”.
Topovsko gnezdo
Druga tačka na ovoj turi je vojni bunker ili kako ga popularno zovu Topovsko gnezdo. Niko ne zna kada je ovaj bunker tačno sagrađen, jer je to bila strogo čuvana tajna koja se ni danas ne može naći u dokumentima. Sigurno je samo da je sagrađen posle Drugog svetskog rata. Pretpostavka je da je Tito odlučio da ga sagradi posle 1948. godine i Rezolucije Informbiroa kada su odnosi mlade države FNR Jugoslavije sa velikim i moćnim Sovjetskim Savezom bili na staklenim nogama.
Na ulaznim stepenicama se nalazi uklesani datum na kojem samo piše 1953, pa se pretpostavlja da je te godine bunker završen. Na sreću Beograđana bunker nikad nije služio svojoj svrsi. Ostao je maskiran godinama, a iako se nalazi tik do čuvenog Pobednika, javnost ga je “otkrila” tek 2008. godine. Uske stepenice vode do bunkera, a temperatura je za desetak stepeni niža nego napolju, pa za vreme velikih vrućina turistima dobro dođe rashlađenje, a nije loše imati ni topliji džemper.
Atraktivna Barutana
Najatraktivniji deo ove ture svakako je čuvena Barutana. Smeštena je ispod tvrđave na Kalemegdanu i ukopana u stenu na Dunavskoj padini. Barutana je, zapravo, veštačka pećina iskopana početkom 18. veka. Ovde su smešteni spomenici starog Singidunuma iz doba Rimljana. Turisti mogu da vide sarkofage, žrtvenike i druge rimske kamene spomenike, a prizor koji vidite unutar Barutane mnoge turiste podseća na unutrašnjost piramida. Zbirka znamenitosti smeštena u Barutani spada u najstarije na našim prostorima, a vlasništvo je Fonda Narodnog muzeja i Muzeja grada Beograda. Na kraju ture, turisti odlaze na čašu vina u jedan od beogradskih laguma u prometnoj Karađorđevoj ulici gde se i završava zanimljivo putešestvije “Beogradom ispod Beograda”.
Neiskorišćeni dragulj
Tašmajdanska pećina stara je između šest i osam miliona godina i nekada je predstavljala granicu Panonskog mora. Na velikoj steni pećine i sada se mogu naći školjke. Oko Tašmajdana se raspredaju razne priče o poreklu pećine, starom groblju, pravom mestu gde su spaljene mošti Svetog Save i o tajnama koje su nacisti otkrili. Manje je poznato da je prostor Tašmajdana nekada bio gradsko groblje. Na današnjem šetalištu sahranjivali su se pravoslavci, a među njima i elita ondašnje Srbije.
– Tu su bili sahranjeni Đura Jakšić i Josif Pančić u posebnom kovčegu napravljenom od Pančićeve omorike – priča Nikolić.
Kasnije je groblje preseljeno na Novo groblje u Ruzveltovoj ulici.
Prvobitni frižideri
Područje u Karađorđevoj ulici bilo je nekad carinska ispostava, a roba koja je pristizala u prestonicu čuvana je u lagumima, tačnije veštačkim pećinama kojih danas ima više od desetak na potezu od Brankovog mosta do Kalemegdana. U doba pre hladnjača i zamrzivača namirnice su se čuvale upravo na ovakvim mestima.
– Svake godine, kada bi Dunav i Sava zaledili, šegrti i kalfe bi odlazili na reke, sekli ledene kocke, dovlačili ih i postavljali na pod ovakvih prostorija. Tako bi dobili efekat džinovskog frižidera u kojem je bilo moguće čuvati hranu. Zato su ova mesta bila veoma dragocena – objašnjava Nikolić.
