Udruženje potomaka i poštovalaca žrtava logora smrti NDH, Gospić-Jadovno-Pag 1941. uspelo je da posle višegodišnje potrage locira jedno od masovnih stratišta Srba iz Drugog svetskom ratu – Ševića jamu na Velebitu, gde je u leto 1941. godine ubijeno i bačeno najmanje 1.500 Srba, Jevreja i Hrvata.
Kosti nevino stradalih
– O stratišu Ševića jame postoje brojne istorijske studije, spominje se u svim radovima koji se bave zločinima ustaša, ali nigde se ne može pronaći podatak gde se to mesto tačno nalazi. Nažalost, ovo je samo jedno od stotine stratišta koje Hrvatska od 1991. do danas pokušava da izbriše sa geografske karte, mada je do rata prostor oko jame bio uređen kamenim zidom i velikom kamenom tablom na kojoj je navedeno da su tu kosti nevino stradalih Srba. Danas ne samo da ne postoji ikakav podatak o tome, već nema čak ni puta koji bi ukazao da je tu nekada postojao memorijalni centar – kaže za “Vesti” dr Dušan J. Bastašić, predsednik Udruženja Jadovno, koji je i otkrio tačnu lokaciju stratišta.
Bastašić kaže da se Ševića jama nalazi kod Gospića, u blizini Smiljana, rodnog sela srpskog naučnika Nikole Tesle, ali da je do samog stratišta uspeo da dođe tek nakon višegodišnjeg istraživanja – upoređivanja podataka italijanskih okupacionih snaga, a zatim i posleratnih naučnih studija koje su se bavile zločinima NDH.
– Međutim, tek uz pomoć meštana iz ovog dela Velebita uspeo sam da bliže lociram Ševića jamu. Ona se nalazi u Pazarištu kod sela Klanac, severozapadno od Smiljana, na vrhu brda u Ševića šumi, zaseoku Bužak. Nažalost, na mestu stradanja više od 1.500 ljudi, mahom Srba, sve je zaraslo u rastinje. Do tamo nema ni oznake ni puta, a zatekao sam nekoliko alpinističkih klinova što ukazuje da su se u jamu spuštali neki speleolozi. Međutim, ni oko toga ne postoji nikakav dokument. Do sada su pod plaštom brige za ekologiju, neka alpinistička udruženja već “čistila” jame sa srpskim žrtvama uredno se slikajući sa otkrivenim smrskanim lobanjama i vilicama – ističe Bastašić.
U knjizi Đure Zatezala “Bezdane jame stratišta logora Jadovno – Knjiga Jadovno 1”, naveden je da je od maja do avgusta u ovoj jami smrt našlo oko 2.000 Srba, koji su dopremani iz kaznionice Gospić, kotarskog zatvora Perušić i nekih drugih krajeva.
Zlokobna ćutnja
Zatezalo citira deo iz knjige ustaše Tome Došena koji je otvoreno pričao o tome kako su ubijali srpske civile.
“Na putu prema stratištu povezane ljude smo tukli. Kada smo došli gore, onako izmrcvarene ljude počeli smo da ubijamo. Ubijali smo iz pušaka i klali noževima. Po izvršenju čina vratili smo se do Jure Ribe kod kojeg smo pili rakiju u znak veselja zbog pobijenih Srba. Kod Jure su neki prali krvave ruke.”
– Mada Zatezalo piše o 2.000 ubijenih Srba, na spomen-ploči koja je otkrivena 6. septembra 1959. godine stoji da je ubijeno “1.500 Srba, Hrvata i Jevreja”. To je bilo posleratno vreme “bratstva i jedinstva” pa se prećutkivalo da su najvećim delom to bili Srbi. Nažalost, i dalje se u Hrvatskoj o tome ćuti. Zahtevaćemo da se ovo mesto dostojno obeleži i da se vrati spomen-ploča kako ovo srpsko stratište ne bi bilo zaboravljeno – ističe Dušan Bastašić.
Srušeni spomenici
Dušan Bastašić ističe da slučaj brisanja Ševića jame sa mape stratišta iz Drugog svetskog rata nije jedinstven u Hrvatskoj.
– Nažalost, tokom poslednjeg rata, u Hrvatskoj je srušeno oko 3.500 spomenika žrtvama antifašistike borbe i civilnim žrtvama rata. Samo mali broj je obnovljen, a pritom mnoga od srpskih stratišta su pala u potpuni zaborav. U našoj misiji portage za masovnim grobnicama i kraškim jamama na Velebitu, Ličkom polju i na Pagu do sada smo otkrili desetak takvih mesta i većinu do većine od njih smo došli uz pomoć lokalnih sveštenika ili lokalnog stanovništva – ističe predsednik Udruženja Jadovno 1941.
Svedočenje oficira
Italijanski oficir dr Viktorije Finderlea, nakon obilaska Ševića jame, 1. septembra 1941, zapisao i sledeće:
“Na području jame nailazim na komade lanaca, katanaca različitih oblika i veličina, oznake željezničkih činova, lampase (na pantalonama) za jugoslovenske finansijske službenike, četkice za zube, džepna ogledala, češljeve, i što je vrlo zanimljivo, novčanike (i novčarke za metal) ispražnjene i poderane. Na jednom mestu nalazim delove lobanja koje bi, prema anatomskim karakteristikama a po mojem mišljenju, pripadale odraslim ljudima, dobi između 30-50 godina a ubijenim od prilike pre dva meseca.”
