Milomir Savčić predsednik Boračke organizacije Republike Srpske kaže da je tokom ratnih godina bilo više primera dokazanog herojstva među stranim dobrovoljcima.
– Svi su bili nestvarno hrabri, lišeni bilo kakvog straha od neprijatelja ili straha za sopstveni život. U okolini Višegrada istakli su se mnogi, poput Aleksandra Muharemova, zvanog As, komandanta Prvog dobrovoljačkog odreda koji je štitio Hidroelektranu u Višegradu. Sa sarajevskog ratišta, poznat je primer Aleksandra Aškrabova. On je u Republiku Srpsku došao sa ženom i sinom. Žena mu je bila doktorka i tokom rata radila je u civilnoj ambulanti u Srpskom Sarajevu. Aškrabov je bio veteran ratova u Angoli i Gruziji, odlikovala ga je izuzetna hrabrost, a u Vojsci Republike Srpske bio je komandant diverzantskog voda sastavljenog od srpskih i ruskih boraca. Aškrabov je poginuo u jurišnom napadu na Nišićkoj visoravni 1994. Dan nakon njegove pogibije izuzetnu hrabrost pokazao je izvesni dobrovoljac Mališev koji je, da bi osvetio komandanta, otišao do neprijateljske linije i ušao u neprijateljski rov naoružan samo nožem, da bi se nakon nekog vremena vratio sa tri zarobljene automatske puške – otkriva general Savčić.
Prema podacima Boračke organizacije RS, tokom proteklog rata, boreći se u Vojsci Republike Srpske, poginulo je ukupno 37 stranih dobrovoljaca. Najveći broj, njih 26, poginulo je u okolini Sarajeva, njih sedam u borbama vođenim u okolini Višegrada, o ostali su stradali u još nekoliko opština na istoku Republike Srpske.
Republika Srpska odužila im se nacionalnim praznikom Danom ruskih dobrovoljaca koji se svake godine obeležava 12. aprila u spomen na dan kada su 1993. godine kod Višegrada poginula tri ruska vojnika, a više ih je ranjeno. U čast svih palih ruskih dobrovoljaca 2011. je podignut monumentalni spomenik njima u čast. Spomenik je podignut sredstvima donatora iz Rusije, sredstvima Vlade Republike Srpske, a u organizaciji udruženja građana srpsko-ruske zajednice Zavet iz Bijeljine.
Italijani među četnicima
Milan Gulić, viši naučni saradnik Instituta za savremenu istoriju Srbije iz Prvog svetskog rata ističe primer desetorice Italijana koji su se borili uz – četnike.
– Oni su kao dobrovoljci došli u Srbiju 1914, odmah posle objave rata. Svrstani su u Zlatiborski četnički odred i poslati na front prema Drini. U borbama 20. i 21. avgusta devetorica su poginula na Velikom Stocu na padinama Tare, gde su branili Srbiju. Hrvat iz okoline Rijeke Lujo Lovrić dobio je direktan pogodak u glavu u borbama u Dobrudži početkom septembra 1916. Ipak, preživeo je i u međuratnom periodu bio simbol stradanja dobrovoljaca na strani Srbije u Velikom ratu – navodi dr Gulić.
Sećanje na akciju “Maslenica”
– U Republici Srpskoj Krajini značajniji broj dobrovoljaca registrovan je 1993, u vreme akcije “Maslenica”, kada je u tom statusu bilo oko 4.300 ljudi. Većinom su dolazili iz Srbije, čak njih 55 odsto, zatim iz drugih bivših jugoslovenskih republika, dok je iz inostranstva bilo vrlo malo dobrovoljaca, svega oko četiri procenta. Polovina stranih dobrovoljaca je bila iz Rusije, a ostali iz Bugarske, Rumunije, Grčke, Ukrajine i Poljske. U svim ostalim fazama rata u Hrvatskoj broj dobrovoljaca na srpskoj strani je zanemarljiv – naglašava dr Milan Gulić.
Doktori i bolničarke
U Velikom ratu bez sumnje je najviše bilo medicinskog osoblja koje je kroz više stranih misija slalo za Srbiju svoje doktore i medicinske sestre.
U knjizi “Sa svih strana srpski dobrovoljci 1912-1918”, istoričar Ilija Petrović, pozivajući se na Glavni spisak jugoslovenskih dobrovoljaca Arhiva Vojske Jugoslavije, ali i iz više knjige i novinskih članaka iz tog doba, tvrdi da je u srpskoj vojsci u tom periodu bilo najmanje 2.200 stranaca, uključujući i oko 600 Hrvata i Slovenaca. Najveći broj stranih dobrovoljaca činili su članovi medicinskih misija iz SAD, Velike Britanije i Rusije.
Češki legionari
Među stranim dobrovoljcima koji su probijali Solunski front nalazilo se i oko 1.000 Čeha. Mnogi od njih su bili sa Srbima od samog početka, pa se u Prvoj srpskoj dobrovoljačkoj diviziji borilo oko 600 Čeha, od kojih njih 128 sa oficirskim zaduženjima.
Prvi “čehoslovački legionar” je František Krištof. Oficir koji se po prestanku vojne službe preselio u Srbiju, a po objavljivanju rata se odmah prijavio kao dobrovoljac.
Ordenje za Rut i Floru
Među stranim dobrovoljcima tokom Prvog svetskog rata posebno su se istakle dve žene: Rut Farnam i Flora Sands. Obe su u Srbiju stigle kao bolničarke, a zatim, rame uz rame sa srpskim borcima, učestvovale u borbama. Rut Farnam je stigla iz SAD, a 1916. se priključila srpskoj vojsci kao dobrovoljac da bi zbog iskazane požrtvovanosti i hrabrosti dobila Albansku spomenicu, Krst milosrđa i Orden Svetog Save.
Flora Sands je bila britanska bolničarka, a zatim jedina žena oficir srpske vojske koja je za iskazanu hrabrost odlikovana sa čak sedam medalja.
