Srbija se već decenijama suočava sa problemom depopulacije i statistikom koja govori da godišnje više ljudi umre nego što se rodi, pa je posle pola veka prvi put pala na brojke ispod sedam miliona ljudi. Za protekle tri decenije ostala je bez oko 830.000 građana, svaki peti stanovnik je danas stariji od 65 godina, a prosek godina se popeo na 43,3 godine.
Ovom negativnom trendu, država je rešila da odlučno stane na put, pa će već od 1. januara, kako je najavio predsednik Srbije Aleksandar Vučić, roditelji za prvorođeno dete dobijati 300.000 dinara, a slične mere biće donete i za parove koji čekaju drugo i treće dete. Podsticaj nataliteta, sudeći prema brojkama, stiže u alarmantnom trenutku, jer statistika kaže da je u 2020. na svet stiglo 61.693 novorođenčeta, ili najmanje od vremena posle Drugog svetskog rata. Ako se i izuzme prošla godina, vidno je tokom protekle decenije postepeno smanjivanje broja novorođene dece, kaže za “Vesti” Gordana Bjelobrk, šef odseka za demografiju i statistiku zdravstva Republičkog zavoda za statistiku. To je išlo sa oscilacijama, pa je 2014. rođeno više dece nego 2013, a 2019, više nego 2018.
– Apsolutni pad broja novorođenčadi, ako ne uzmemo u obzir godine kada je zabeležen manji porast rađanja, bio je u pomenutom periodu između 800 i 900 beba, a 2020. se rodilo čak 2.706 beba manje, nego 2019. godine – ukazuje naša sagovornica, ističući da kada je u pitanju rađanje, u Srbiji 70 godina nije bilo proste zamene generacija.
Izuzev načina reprodukcije stanovništva koji se približavao modernom modelu, sličnom evropskim zemljama, prema njenim rečima, vremenom su se i fertilne skupine žena, sve više smanjivale, čime je i potencijal za rađanje sužavan. Od 168 opština koliko Srbija ima, u svega tri, Preševu, Tutinu i Novom Pazaru je pozitivan prirodni priraštaj koji se tumači starosnim sastavom stanovništva.
– U odnosu na starosnu strukturu Srbije u kojoj je udeo mladih 14,3 odsto, u Tutinu je veći od četvrtine, 25,2 odsto, a kreće se od skoro 19 u Preševu, do 22 procenta u Novom Pazaru – navodi ona.
U nastojanju da se objasni pozitivan prirodni priraštaj u tri opštine, uz povoljan starosni sastav stanovništva i adekvatnu bazu za rađanje, u obzir treba uzeti religijski i etnički element, tradiciju, porodične vrednosti i vrednovanje visokih reproduktivnih normi. Priraštaj je povezan sa većinskim bošnjačkim stanovništvom u Tutinu i Novom Pazaru, a albanske nacionalnosti u Preševu. Prognoze o daljim demografskim kretanjima je, prema rečima Gordane Bjelobrk, nezahvalno davati kada se Srbija i čitava planeta nalaze u zdravstveno nepredvidivoj situaciji zbog pandemije COVID-19.
– Analizirajući periode kriza i ratova kroz koje smo prolazili, možda možemo očekivati period nadoknade rađanja, što je bilo svojstveno posle pomenutih kriznih momenata, kao svojevrsna rehabilitacija rađanja. Takođe, divergentno prethodnoj konstataciji, trenutno stanje globalne pandemije uticaće i utiče nepovoljno na stanje svetske ekonomije, što može delovati na odluke o odlaganju i čekanju povoljnijeg finansijskog momenta – zaključila je Bjelobrk.
O uticaju pandemije
– Poslednji podaci Vitalne statistike za period januar-oktobar u Srbiji kažu da je broj živorođenih bio 50.974, što je 779 novorođenčadi ili 1,5 odsto manje nego 2019. Rekordno nizak broj novorođenčadi u 2020, ne može se pripisati pandemiji kovida, jer je većina beba začeta u pretkovid godini i prvim mesecima, pre dolaska virusa. To ne iznenađuje, s obzirom na to da su demografske pojave i procesi proizvod dugoročnih tendencija – kaže Gordana Bjelobrk uz napomenu da se potpuniji uticaj epidemije na rađanje može analizirati sa konačnim rezultatima o vitalnim događajima za 2021.
Govor brojki
Zanimljiv je, kaže Gordana Bjelobrk, i odnos starih na republičkom i opštinskom nivou.
– Udeo starih od 65 i više godina u Srbiji je 21,1 odsto, a u Preševu svega 6,5, u Tutinu devet, do 11 odsto u Novom Pazaru. Starosna grupa u kojoj su radni i reproduktivni kontigent stanovništva je u tim opštinama procentualno zastupljenija nego na republičkom nivou, a u Preševu veća i za više od deset odsto. U okviru srpskog proseka od 43,3 godine ove opštine imaju najmanju prosečnu starost, u Preševu 32,9 godina, Tutinu 33,2, a Novom Pazaru 35,3 godine – navela je ona.
