Srbi se danas u svetu često predstavljaju kao Teslini sunarodnici, svesni da je veliki naučnik jedno od najpoznatijih i najuglednijih imena iz njihovog naroda. I nedavna vest da će se područje na Nijagarinim vodopadima ubuduće zvati Nikola Tesla Plaza ide u prilog ovakvom uverenju.
U čast geniju iz Smiljana prethodno je već podignut spomenik kraj čuvenih vodopada na kojima je izgrađena prva hidrocentrala na svetu po principima Teslinih polifaznih struja, tako da imenovanje platoa samo dodatno ukazuje na visoko vrednovanje njegovih naučnih dostignuća.
Tesla ne samo što je od svetske naučne zajednice dobio najveće priznanje za jednog naučnika kada je merna jedinica za magnetnu indukciju nazvana po njemu, već se sa svojim imenom vinuo i u kosmos u koji je tako često bio zagledan. Naime, na tamnoj strani Meseca, jedan krater takođe je nazvan po najčuvenijem srpskom naučniku, dok se jedna mala planeta identifikuje kao 2244-Tesla.
Počast na Marsu
I tu nije usamljen, kao što je često bio u životu i naučnom svetu. Društvo mu prave takođe umne glave naroda iz kojeg je potekao. Krater na Mesecu i jedan na Marsu, ali i planetoid nose ime Milutina Milankovića, dugo nepravedno skrajnutog iz srpske orbite interesovanja.
A reč je geofizičaru, matematičaru, astronomu i klimatologu, autoru najpreciznijeg kalendara i tvorcu teorije ledenog doba u kojoj povezuje varijante Zemljine orbite s klimatskim promenama. Na ovom spisku su i Ruđer Bošković, kao i Mihajlo Pupin po kome je nazvan jedan manji krater na Marsu.
Ako se spustimo na planetu zemlju, imaćemo veće šanse da naletimo na neki toponim, neku ulicu, na neki spomenik u dalekom belom svetu koji su podignuti u čast znamenitih Srba ili nazvani srpskim imenicama.
Pera postao Pjer
U Srpskoj bašti u Rokfelerovom parku u Klivlendu podignute su biste oca srpske ćirilice Vuka Stefanovića Karadžića i Nikole Tesle. U parku se nalaze i postamenti Svetog Save, Njegoša, patrijarha Pavla i kralja Petra Prvog Karađorđevića.
Kralj Pera, kako ga je od milja zvao njegov narod s početka prošlog veka, koji se smatra zlatnim dobom srpske demokratije, stoluje i u francuskoj prestonici. U Parizu postoji avenija nazvana po njemu, dok u prestižnom šesnaestom arondismanu, na obodu Bulonjske šume, na Trgu Kolumbija, postoji skver kralja Aleksandra Prvog od Jugoslavije, sve sa spomenicima oca i sina, prvih monarha iz dinastije Karađorđević, koji su kroz zajedničko bojevanje u Velikom ratu izgradili neraskidivo srpsko-francusko prijateljstvo.
Zahvalnost SAD i Rusije
Inicijative o imenovanju svemirskih tela nisu potekle prevashodno od srpske naučne zajednice, kako bi se u prvi mah pomislilo. Da se krater na Marsu nazove po Milutinu Milankoviću inicirali su Amerikanci, koji naučnika rodom iz Dalja smatraju jednim od najvećih geofizičara svih vremena.
Naziv kratera na Mesecu koji se kiti imenom Ruđera Boškovića, srednjovekovnog naučnika iz Dubrovnika srpskog porekla, predložili su Rusi.
Asteroid Cepter
I čuveni srpski biznismen Milan Janković, poznatiji kao Filip Cepter ima asteroid sa svojim imenom. Ukrajinski astronom Černik otkrio ga je 1985. godine, a nazvan je po jednom od najvećih proizvođača posuđa, jer je Cepter Ukrajinskoj akademiji nauka donirao 60.000 maraka.
Ristić: Tito je još uvek najveći brend
Istoričar Dejan Ristić navodi da je Josip Broz Tito i dalje najzastupljeniji po broju ulica u inostranstvu koje su nazvane po njemu, kao i da ima značajan broj spomenika.
– Nijednu ulicu u svetu on nije izgubio. Pre svega zbog toga što je zbog svoje međunarodne politike postao brend, i to ne samo u političkoj, već i u najširoj javnosti. Prednjače nesvrstane zemlje, ali imate ulice sa njegovim imenom i u Italiji, na primer – kaže Ristić.
On ističe da se u ozbiljnim društvima ne dešava promena naziva ulica, trgova ili uklanjanja već jednom postavljenih spomenika nekoj istorijskoj ličnosti.
– Kada podnesete incijativu, ona se studiozno poučava, postoje ozbiljne procedure, i tek nakon konsultacije sa stručnjacima, ako je pozitivno mišljenje ide se u realizaciju – kaže Ristić.
Između Marsa i Jupitera luta mala planeta nazvana po jugoslovenskom doživotnom predsedniku, 1550-Tito. Nju je pre Drugog svetskog rata otkrio astronom Protić. Dok su obavljena merenja i određivana putanja, završio se rat, a on je tada predložio da se ona imenuje u čast Josipa Broza Tita. Međutim, praksa je da se ne daju imena objektima po političarima za njihovog života. Međunarodna astronomska unija nije htela da prihvati ovo ime, pa su zahtevi trajali 30-40 godina.
– Pred Titovu smrt, Protić je poslao pismo da odustaje od imenovanja njemu u čast, ali su u Međunarodnoj astronomskoj uniji već odlučili i ipak nazvali Titu u čast ovu malu planetu – prepričava Jeličić.
Vuk u Beču
Vuk Stefanović Karadžić nije ostavio samo traga među Srbima, njihovom pismu i učenosti. Austrougarska prestonica bila je više od pola veka sa prekidima mesto gde je hromi prosvetitelj živeo, a da uglađeni Beč nije ignorisao Vukov doprinos za kulturu i povezivanje naroda govori i bronzana bista koja mu je podignuta u ulici Razumofskigase 22.
Beogradska kapija čuva Carigrad
Beograd je glavni grad Srbije, ali nije jedini u svetu takvog naziva. U svetu ima čak 17 Beograda, a neki od njih nazvani su baš po gradu na ušću Save i Dunava.
Beograd u američkoj državi Montana, nazvan je po glavnom gradu tadašnje Kneževine Srbije. Razlog za ovakvo imenovanje bi mogao da se stavi u rubriku “verovali ili ne”, pogotovu imajući u vidu današnje finansijske prilike dve države. Naime, malena kneževina sa Balkana bila je jedan od investitora izgradnje tamošnje pruge i u znak zahvalnosti Amerikanci su nazvali svoj gradić po srpskoj prestonici.
Ime Beograd gradića u državi Mejn dovode u vezu sa proputovanjem Džona V. Dejvisa u 18. veku. Pretpostavlja se da je bio oduševljen oslobađanjem srpske prestonice od Turaka, pa je po objavljivanju referenduma za imenovanje novoosnovanih gradova u državi Mejn predložio da se jedan od njih nazove Belgrejd.
Ako je daleka Amerika davala imena po srpskim toponimima, ne bi trebalo da čudi što su to uradili i Turci, iako vekovima u zavadi sa Srbima. Tako u današnjem Istanbulu postoji Beogradska kapija. Nju je još u vreme dok se grad na Bosforu zvao Carigrad, izgradio despot Đurađ Branković.
U Istanbulu postoji i Beogradska šuma. Po jednim istorijskim izvorima, osvajač Beograda, sultan Sulejman, doveo je Srbe u Istanbul da bi mu održavali vizantijski vodovod koji je grad snabdevao pijaćom vodom. To je učinio, jer je u Beogradu video sličan sistem koji je radio bez greške, dok je u Istanbulu vodovod slabo funkcionisao. Ti Srbi, nazovimo ih srednjovekovnim dijasporcima, bili su naseljeni u delu koji danas pokriva Beogradska šuma.
Blista i u vasioni
Srpska prestonica ima i svoj asteroid, 1517 Beograd, i to zahvaljujući neumornom srpskom astronomu Miloradu B. Protiću. On je otkrio ovo nebesko telo i insistirao na tome da ponese ime po njegovom rodnom gradu.
