Ove godine navršava se sedam vekova od smrti jednog od najznačajnijih srpskih vladara koji je umnogome doprineo razvoju srednjovekovne Srbije – kralja Stefana Uroša Drugog Milutina Nemanjića, unuka Stefana Nemanje i dede cara Dušana, neumornog graditelja svetinja. Podigao je i obnovio veći broj manastira i crkava, među kojima se izdvajaju Bogorodica Ljeviška, manastir Banjska, Gračanica, Kraljeva crkva u Studenici, Bogorodica Trojeručica u Skoplju, Manastir Svetog Đorđa u Starom Nagoričanu i manastirska crkva u Hilandaru na Svetoj Gori.
U čast obeležavanja ovog vrednog jubileja u Srbiji i Severnoj Makedoniji održana su dva velika naučna skupa koja su okupila stotinak najeminentnijih istoričara iz zemlje, ali i inostranstva.
U Skoplju je od 24. do 26. oktobra održan međunarodni naučni skup “Kralj Milutin i doba Paleologa: Istorija, književnost, kulturno nasleđe” na kome je predstavljeno 78 naučnih radova.
Pod blagoslovom Sinoda SPC, domaćin i koorganizator bio je Srpski kulturno-informativni centar Spona, a u organizaciji su učestvovali i Univerzitet u Kragujevcu u okviru projekta EuroWeb COST Action 19131, Institut za liturgiku i crkvenu umetnost Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, kao i Institut za strategijska istraživanja Republike Srbije.
Samo mesec dana ranije, u Zadužbini kralja Milutina, u manastiru Prohor Pčinjski, 24. i 25. septembra, održan je Međunarodni naučni skup “Sedam stotina godina od upokojenja Svetog kralja Milutina” koji su organizovali eparhije Vranjska i Raško-prizrenska, Centar za vizantijske i slovenske studije Univerziteta u Nišu i Katedra za vizantologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu.
Na dvodnevnom skupu u Prohoru svoje radove predstavilo je 30 naučnih radnika s univerziteta i drugih institucija iz Srbije, Grčke, Nemačke, Francuske, Crne Gore i Republike Srpske.
– Kralj Milutin je jedan od najznačajnijih vladara sveukupne srpske istorije, i same dinastije Nemanjića kojoj je pripada. Srbija u doba kralja Milutina postaje jedna od najznačajnijih država na Balkanu. Kralj Milutin je uspeo da poveže Srbiju s Vizantijom. To je doba velikog kulturnog uspona i crkveno-duhovnog procvata srpskog društva oličenog u visokim dometima srpske srednjovekovne književnosti, isihastičke duhovnosti koja se u to doba projavljuje na Svetoj Gori. Ne treba zaboraviti da je kralj Milutin bio veliki ktitor manastira Hilandara. A i bio je takoreći vršnjak sa Svetim Grigorijem Sinaitom koji će širiti isihazam. Zbog svega toga vrlo je značajno uvek se ponovo osvrtati na doba vladavine kralja Milutina i njega kao vladara i svetitelja jer i mi danas stvaramo i učestvujemo u istorijskim procesima – ističe jedan od organizatora ovog naučnog skupa, arhimandrit Metodije (Marković), iguman manastira Prohor Pčinjski koji je nedavno proslavio 950 godina od osnivanja i sedam vekova od obnove koju je započeo upravo kralj Milutin.
Koorganizator naučnog skupa u Skoplju, docent dr Jasmina S. Ćirić, profesor Filološko-umetničkog fakulteta Univerziteta u Kragujevcu, ističe da je epoha kralja Milutina “svedok postojanja umnih i dalekovidih ljudi koji su vodili i usmeravali kulturni život srpske države”.
– Ne bi nipošto trebalo zaboraviti period kada se i Milutin i njegov brat Dragutin pojavljuju zajedno kao ktitori u natpisima ili na freskama sa kraljicom Jelenom (Anđel). Nakon 1299. godine nastaje ktitorska delatnost koja do tada nije viđena ne samo u Srbiji, već biću slobodna da kažem, možda i u okvirima celokupnog romejskog carstva. Zalaganjem kralja Milutina obnavljana su kultna mesta, ali i uspostavljana nova svetilišta na celoj teritoriji Srbije koja podrazumeva novoosvojene predele na jugu, ali i na Svetoj Gori, Solunu, Carigradu, Jerusalimu. Srbija Milutinovog vremena je stecište izvanrednih graditelja, slikara, književnika, bogoslova. Država u kojoj je uistinu sazrela umetnost koja ni u čemu nije zaostajala za onim što je godinama unazad nastajalo u drugim romejskim umetničkim centrima – ističe dr Ćirić.
Monografija i replike dinara
U sklopu obeležavanja 950 godina manastira Sveti Prohor Pčinjski i 700 godina od upokojenja drugog ktitora Svetog kralja Milutina, iz štampe je izašla monografija “Kralj Stefan Uroš Drugi Milutin”. Eparhija vranjska uradila je i replike dinara kralja Milutina iz 1281. godine. Inače, trenutno se radi fasada manastira Prohora Pčinjskog s mozaik-ikonama.
Slavi se 12. novembra
Srpska pravoslavna crkva Svetog kralja Milutina proslavlja 12. novembra. Bio je neumorni borac za veru, a Sveti vladika Nikolaj Velimirović je govorio o njemu kao o spasiocu pravoslavlja. Njegove netruležne mošti počivaju u crkvi Svete Nedelje u Sofiji.
