Prvih majskih dana pre ravno 240 godina, 1774, zloglasni skadarski vezir, Mehmed-paša Bušatlija, u svojoj osvajačkoj silobatnosti i nemilosrđu, odlučio je da se konačno obračuna sa nepokornim i prkosnim kučkim plemenom, posebno sa Drekalovićima kao najpoznatijim i najnepokornijim od bratstava u ovoj krševitoj zabiti između kanjona Cijeve i Male rijeke.
Naumio je da istrebi taj soj koji ne zarezuje njegovu silu i strepacu niti pristaje da bude poslušna turska raja, koja daje caru carevo – da im se, pored ostalog, osveti za strahovite poraze, prave kasapnice koje su Kuči napravili od Turaka na Malom i Velikom Orljevu 1688, odnosno 1738. godine, ali i za neprestane, vekovne otpore i bune protiv turske sile.
Vreme bezvlašća
Bio je to trenutak bezvlašća i rasula u Crnoj Gori nakon ubistva kontroverznog Šćepana Malog. Trenutak kad su i crnogorska brđanska plemena izgubila oslonac i podršku sa Cetinja i kad se nije znalo u kom smeru će krenuti crnogorski državni brod. Trenutak konfuzije i potpune neizvesnosti – ko će sesti na vladičanski tron pod Orlovim kršem i da li će uspeti da odoli avetima osvajačkih sila i tuđih državnih interesa – onih koji su vekovima na sve načine nastojali da pobiju svoju zastavu na tom golom, ali slobodnom kršu. Konačno, bio je to trenutak kada je, nakon šestogodišnjeg rusko-turskog rata (1668-1674), u kojem su Turci pretrpeli više žestokih poraza, najzad skloplje
no primirje i izgledalo da će od toga vajde imati i Crna Gora i brđanska plemena, odnosno sav pravoslavni živalj na ovim balkanskim prostorima, koji je vekovima bio okrenut i gledao u Rusiju, pobednicu u ovom ratu, kao u zaštitnicu.
Zaljuljano Osmansko carstvo izašlo je iz tog rata kao gubitnik i oslabljena centralna vlast na Bosforu više nije mogla da drži sve pod kontrolom, pa su se pojedini pašaluci počeli ponašati kao države u državi, a njihovi veziri sve manje slušati i pokorno poštovati sultana. Tačnije, činili su to samo kad su morali i koliko su morali. Jedan od onih koji je svojim državnim separatizmom i odranije zadavao Porti najviše glavobolja, bio je Skadarski pašaluk, odnosno gotovo svi veziri Bušatlije koji su se u dugom vremenskom razdoblju smenjivali na toj stolici.
Samovoljni paša
Mehmed-paša Bušatlija je bio jedan od onih koji su prednjačili u neposlušnosti prema Carigradu. On je, tako, baš te 1774. godine zaumio da je došlo vreme za njegovu samovolju i samovlašće, da je kucnuo čas da izravna račune sa starim neprijateljima i dužnicima u okolini – da mu u tome ne može na put stati ni sultan, a ni ruski car, koji je, iako pobednik u tek završenom ratu sa Turcima, vidao teške rane šestogodišnjeg krvarenja i nije mogao uzeti u zaštitu svoju braću po veri na Balkanu.
Uz sve to, pogodilo se da je baš tada nastupilo nekoliko strašnih sušnih i nerodnih godina, koje su pomorile stanovništvo, posebno ono u brđanskim nedohodima i krševitim golometijama Crne Gore, gđe se jedva preživljavalo i u najrodnijim i najberićetnijim godinama.
|
Pomogao im lovac Božo Vučinić Pred grupom koju su činili Dragiša – Pero Gošović, privatni preduzetnik, vlasnik firme Dinamikom, Milenko – Šušo Vujošević, elektroinžinjer i renomirani umetnik, Miloš Đurović i Slobodan Ceković, radnici firme Nivel (vlasništvo Kuča Vladimira – Bata Đurovića), Aleksandar Ceković, penzioner, Dušan – Beto Dragović, poznati fotoreporter lista "DAN", kao i potpisnik ovih redaka, put su kalauzili dr Radomir – Rajo Prelević, advokat, i Predrag – Peđa Petrović, elektroničar u Radio-televiziji Crne Gore. Oni su, dvadesetak dana ranije, uz pomoć Boža Vučinića, poznatog podgoričkog lovca, našli pećinu i otkrili kojim se bogazama i uz kakav rizik može dopreti do nje. |
To posebno važi upravo za Kuče…
U nizu kanjona koji su izbrazdali Crnu Goru i učinili je možda ponajmanjim prostorom na planeti sa toliko tako dubokih bora na Zemljinoj kori, sa toliko neponovljivih lepota i prirodnih čudesa, ponajmanje se zna o kanjonu Male rijeke, leve pritoke Morače, koja se u nju uliva kod Bioča – naravno, kad ima vode, kad je ne popiju letnje pripeke i ne osuše njeno duboko, uzano korito.
Kanjon legenda
U narodu, prvenstveno među Kučima i Bratonožićima, pa i Vasojevićima, sa ‘glave", i Piperima, sa ušća Male rijeke, živi izreka: Ni manje rijeke, ni većeg kanjona, iako Mala rijeka nije ni najmanji i posebno ne najkraći vodotok usečen u crnogorske litice. Naime, od Dubaja, gdje se sastaju Nožica i Brskutska rijeka i čine Malu rijeku, pa do njenog ušća u Moraču, ima oko 14 kilometara. Samo retki znatiželjnici i najodvažniji lovci, uz veliki rizik, zalaze u taj proslop okomitih, surovih, besputih i negostoljubivih suntulija, carstvo divokoza i poskoka, naviklih čak i na vozove, koji već bezmalo četrdeset godina tutnje prugom Beograd-Bar preko velikog, najvećeg željezničkog mosta u Evropi, što u srcu kanjona spaja strmoglave malorječke obale.
Taj kanjon i jedna od pećina u njemu, sudbinski su upleteni i vezani za istoriju Kuča, upravo za taj strašni period Prve, turske pohare Kuča, ali je ona sve do proletos bila nekako zaboravljena i nepoznata. Tek je ovog proleća jedna grupa entuzijasta i zaljubljenika u prošlost i tradiciju ovog plemena odlučila da intenzivnije krene u potragu za ovom pećinom bez koje Kuča, može biti, danas ne bi ni bilo. Krenuli su uz Bratonožiće put kanjona Male rijeke da nađu i vide to slavno i, za Kuče, sveto mesto, koje je jednom zapretilo da bude grobnica kučkog plemena, ali je bila spasonosno ubežište i sigurni zaklon i postala neporušivi most prijateljstva Kuča i Rovčana.
