Republika Srpska Krajina formirana pre 29 godina

commons.wikimedia/Panonian

Republika Srpska Krajina formirana je na današnji dan 1991. godine ujedinjenjem Srba u tri autonomne oblasti u Hrvatskoj.

Tada je Skupština srpskog naroda u Hrvatskoj usvojila Ustav i proglasila Republiku Srpsku Krajinu, podsetio je Dokumentaciono-informativni centar “Veritas” povodom Dana Republike Srpske Krajine.

Ovaj centar je podsetio na istorijat nastanka Republike Srpske Krajine, napominjući da je pobedom ekstremno nacionalističke stranke HDZ na prvim višestranačkim izborima u Hrvatskoj u aprilu i maju 1990. godine otvoren prostor za antisrpsku kampanju.

Ta kampanja se, kako se navodi, manifestovala kroz više nivoa, čiji je cilj bio minimiziranje političkih i nacionalnih prava Srba, koji su bili konstitutivan narod u toj federalnoj jedinici SFRJ.

Neuvažavanje srpskih amandmana na predlog novog hrvatskog ustava prvo je dovelo do stvaranja Zajednice opština Severne Dalmacije i Like u junu 1990. godine, a zatim i do usvajanja Deklaracije o suverenosti i autonomiji srpskog naroda u Srbu 25. jula iste godine.

Istovremeno je doneta i odluka o raspisivanju referenduma o kulturnoj autonomiji Srba u Hrvatskoj, koji je održan od 19. avgusta do 2. septembra 1990.

Na osnovu rezultata referenduma, Srpsko nacionalno vijeće je 30. septembra utvrdilo da se srpski narod izjasnio za srpsku autonomiju na etničkim i istorijskim teritorijama na kojima živi, koje se nalaze unutar sadašnjih granica Hrvatske kao federalne jedinice SFRJ.

U nameri sprečavanja održavanja srpskog referenduma, hrvatska vlast je, napominje “Veritas”, reagovala tako što je 17. avgusta 1990. pokušala da iz pojedinih stanica milicije u gradovima sa srpskom većinom oduzme naoružanje rezervnog sastava milicije, što je dovelo do podizanja barikada i blokade saobraćaja na prilazima srpskim mestima, koje su hrvatski mediji pežorativno nazvali “balvan revolucija”.

Hrvatski sabor 22. decembra 1990. godine, bez uvažavanja srpskih zahteva i bez zvanično proklamovanog stava po pitanju srpske autonomije, usvaja novi ustav, kojim su Srbi svedeni na nacionalnu manjinu.

Dan ranije, Srpsko nacionalno vijeće i Privremeno predsedništvo Zajednice opština Severne Dalmacije i Like usvajaju Statut i proglašavaju Srpsku autonomnu oblast Krajina, u čiji sastav je ušlo 13 opština (Knin, Benkovac, Obrovac, Gračac, Donji Lapac, Korenica, Vojnić, Vrginmost, Glina, Dvor na Uni, Kostajnica, Petrinja i Pakrac) sa većinskim srpskim stanovništvom.

Početkom 1991. rukovodstvo tadašnje SFRJ bezuspešno pokušava da arbitrira u rešavanju nastalog konflikta između Knina i Zagreba. Hrvatska se sve više naoružava, povećava broj policajaca, formira Zbor narodne garde (ZNG) kao vlastitu vojsku, iako je još formalno u sastavu SFRJ.

U februaru 1991. Hrvatska donosi odluku da na njenoj teritoriji ne važe savezni zakoni, kao i odluku o razdruživanju od SFRJ, a predstavnici SAO Krajine usvajaju Rezoluciju o razdruživanju SAO Krajine i Hrvatske.

Posle formiranja SAO Krajine, dolazi do formiranja SAO Istočne Slavonije, Baranje i Zapadnog Srema (22. februara 1991) i SAO Zapadne Slavonije (12. avgusta 1991).

Hrvatski “redarstvenici” 31. marta 1991. godine silom ulaze na Plitvice, koje su bile u sastavu Krajine što je dovelo do prvog ozbiljnijeg oružanog sukoba u Hrvatskoj. Vlasti Krajine su plitvički događaj iskoristile na način da su narednog dana donele odluku o prisajedinjenju SAO Krajine Srbiji.

Kada je Hrvatska, posle smirivanja situacije na Plitvicama, odlučila da sprovede referendum o statusu Hrvatske (19. maja) i rukovodstvo SAO Krajine donosi odluku o sprovođenju referenduma o prisajedinjenju Srbiji i za ostanak u Jugoslaviji sa svima koji to žele, koji je sproveden 12. maja i čije rezultate je Skupština SAO Krajine potvrdila 16. maja 1991. godine.

“Veritas” ocenjuje da su na globalnom nivou odnosa na prostoru bivše Jugoslavije presudnu ulogu odigrale odluke Slovenije i Hrvatske od 25. juna 1991. o proglašenju potpune državne nezavisnosti.

Iako je krajem 1991. i početkom 1992. međunarodna zajednica ove odluke ishitreno priznala, one su otvorile put ratnom sukobu na tlu tadašnje Jugoslavije, zaključuje “Veritas”.

“U tom ratnom požaru našli su se i Srbi u tri autonomne oblasti, koje su objedinili u Republiku Srpsku Krajinu 19. decembra 1991. godine kada je Skupština srpskog naroda u Hrvatskoj usvojila Ustav i proglasila Republiku Srpsku Krajinu”, podsetili su iz “Veritasa”.