Raskol pojačao želju za novim svetinjama

Svedoci raskola:  Miro i Dušan Popović

 

Srpski ratni zarobljenici iz Drugog svetskog rata, koji su masovno počeli da pristižu u Australiju iz evropskih raseljeničkih logora od 1947. godine, zaslužni su za nicanje prvih pravoslavnih hramova na ovom tlu. Ovde su zatekli rasute kolonije Srba, koji su pre njih došli, neorganizovani verski život i nedostatak sveštenika. Kada je većina njih shvatila, da ovde ipak nisu privremeno, prionuli su na rad.

Nedavni sagovornici "Vesti", braća Miro i Dušan Popović su danas retki živi svedoci početaka života srpske pravoslavne zajednice u Viktoriji, gradnje hramova i raskola koji je uskoro usledio.

Popovići pamte da su se Srbi pridružili Rusima na bogosluženjima jer su oni, kao dugogodišnji doseljenici, imali u Melburnu parohiju i crkvu u naselju Ficroj. Prvih godina obrede je za Srbe obavljao ruski sveštenik. Krajem 1950, ovamo iz Italije stiže i vojni sveštenik Budimir Đukić i osniva se prva CŠO "Sveti Sava".

Inicijativni odbor vodio je major Vojislav Topalović, a divizijski general Dragutin Živanović počinje sa upisivanjem Srba u buduću parohiju. Osnivačka skupština CŠO "Sveti Sava" održana je 20. maja 1951. godine i Topalović je bio prvi predsednik. Međutim, proteklo je više od decenije, dok je srpska zajednica u Melburnu smogla snage da kupi zgradu za svoj hram u naselju Karlton 1963. godine.

"Plate su bile male, nije bilo novca. Dok sam bio u upravi 1951. godine, godišnji prihod u crkvi bio je oko 200 tadašnjih funti, zajedno sa zabavama. U srazmeri sa platama, zemlja je bila jeftina, ali pošto se tražila lokacija bliža centru grada, bilo nam je nemoguće da je kupimo. Zato je i kupljena stara zgrada, nekadašnja napuštena metodistička crkva u Karltonu", kaže Dušan Popović o kupovini prve crkve srpske zajednice u Melburnu.

Početkom šezdesetih došlo je do raskola.
"U decembru 1963. godine, na godišnjoj skupštini CŠO "Sveti Sava" izabrana je nova uprava koja nije priznavala odluke Patrijaršije u Beogradu i zatražen je prijem u jurisdiciju episkopa Dionisija. Nadležni paroh crkve Sveti Sava Teodor Demjanjuk i manji broj vernika i članova hora, odlučili su da ipak ostanu u jedinstvu sa Crkvom u matici. Iz njihove odluke nastaće parohija Svete Trojice."

Oni koji nisu mogli da se pomire sa raskolom, vraćaju se privremeno ruskoj crkvi u melburnskom Kolingvudu.

"Kako nam je odmalena bila utkana vera, nismo mogli da trpimo nastali raskol. Počeli smo da odlazimo od kuće do kuće, tražili smo mišljenje da stvorimo novu opštinu. Kada smo sakupili veliki broj članova, pozvali smo protu Petra Radoša. Kada je došao stvorili smo privremeni Upravni crkveni odbor. Pozvali smo i protu Bulovana iz Sidneja i tako započinje osnivanje opštine Sveta Trojica", kaže Miro.

"Od 1967. godine dobili smo i srpskog sveštenika iz Saborne crkve u Beogradu, patrijarh nam je poslao sveštenika Miodraga Milovanovića, koji je i danas živ. Ovde je proveo dve godine. Za par godina imali smo 150 članova. Velikim praznicima crkva je bila prepuna. Mislim da je narod masovno dolazio u crkvu baš iz inata, zbog nastalog raskola – dodaje Milimir. – U to vreme postali smo i članovi Saveza crkava u Australiji, bio sam i zamenik predsedavajućeg. Dušan i ja smo išli i kod guvernera, predstavljali smo našu crkvu, išli smo kod premijera za pomoć za zajednicu. Bili smo aktivni, o svom trošku smo izdavali saopštenja crkve, izdavali smo list "Glas pravoslavlja" u 400 kopija, štampan na ofset printu."

Poslednja služba u crkvi u Karltonu je odslužena 3. januara 1999. godine, nakon toga vernici CŠO "Sveti Sava" prešli su na novo imanje i crkvu u Grinzborou, a crkva u Karltonu je prodata. Danas su na njenom mestu izgrađeni privatni stanovi.

Početkom 70-ih godina prošlog veka u Melburnu se beleži dolazak ekonomske migracije iz tadašnje SFR Jugoslavije. Najveći broj srpskih porodica se doseljava u istočna melburnska naselja. To su uglavnom bili kvalifikovani i polukvalifikovani radnici, sa slabijim znanjem engleskog jezika. U to vreme srpska zajednica je bila duboko podeljena, nije postojala srpska dobrotvorna organizacija, kao što će biti slučaj dve decenije kasnije, da pomogne novodošlim Srbima iz ratom zahvaćene Jugoslavije.

Većina novodošlih je bila prepuštena sebi, a dolaze u vreme teške ekonomske krize koja se duboko osećala u australijskom društvu. Kako je u to vreme već bila formirana CŠO "Sveta Trojica" u Bransviku, tadašnji predsednik Miro Popović se sa sveštenikom jerejem Savom Cupačom, Žikom Nikolićem i bratom Dušanom, angažuje da pomognu novodošlima.

Već u novembru 1971. godine održan je osnivački sastanak i izabrana je prva uprava osnivačkog odbora crkve Sveti arhiđakon Stefan. U njemu su bili Vaso Cerovac, Radenko Dudić, Milan Elervajn, a među najaktivnijima Milorad Bosančić, Nenad Bosančić, Sveta Simić i Miro Popović, koji je obavljao dužnost sekretara.

"Održavali smo zabave u opštinskoj sali u Nobl Parku i prikupljali novac za buduću crkvu, da bi 8. januara 1973. godine i zvanično bila osnovana CŠO "Sveti Stefan" u Springvejlu (Kizborou) – kaže Milimir Popović. Do 1983. godine službe su se odvijale u Springvejlu, kada je crkva prodata makedonskoj zajednici, a parohija Svetog arhiđakona Stefana preselila se u Kizborou. Gradnja novog hrama započeta je 1988. godine, a prvo bogosluženje obavljeno je uoči Božića 1991. godine."