Otkada su proizvođači otvorili vrata svojih podruma i počeli da organizuju razne svečanosti „putevi vina“ kroz Srbiju i poseta vinskim podrumima postali su atraktivna destinacija kako za domaće tako i za strane turiste.
Vikend u vinskom kraju pored dobre zabave uz vino i lokalne specijalitete podrazumeva i lekciju iz istorije.
Istorija
Rimski car Domencijan (69-96. god.) uveo je zakonski monopol kojim je samo italijanskim vinogradarima bilo dozvoljeno da sade kvalitetnu lozu. Taj monopol je važio sve do pojave cara Marka Aurelija Proba, rođenog u rimskom carskom gradu Sirmijumu (Sremska Mitrovica) 232. godine. Prob je zasadio vinovu lozu na padinama Alma Monsa (Fruška Gora) u okolini Sirmijuma, pa je za njegovo ime vezan početak vinogradarstva uSrbiji.
Razvoj vinogradarstva se odvijao od začetaka srpske države u 8. i 9. veku, a naročito za vladavine dinastije Nemanjića, od 11. do kraja 14. veka. U doba cara Dušana donet je zakon koji se odnosio na spravljanje vina i njegov kvalitet, o čemu svedoči zapis iz "Povelje Stevana Prvovenčanog". Sam car Dušan je posedovao velike vinograde i dvorski vinski podrum u blizini Prizrena. U njegovo vreme iz vinograda i podruma u Velikoj Hoči vino je keramičkim vinovodom dugim 25 kilometara dopremano sve do carskih podruma u prestonicu Prizren.
Kad su južne predele Srbije zauzeli Turci, Srbi su se selili na sever i u doba cara Lazara, u drugoj polovini 14. veka, glavno vinogradarsko središte postaje Kruševac sa okolinom. Za vreme turske vladavine došlo je do uništavanja velikog dela vinograda, jer je konzumiranje alkohola kod muslimana zabranjeno.
Stvari se menjaju nabolje posle oslobođenja od Turaka kada u Srbiji dolazi do intenzivnog razvoja vinogradarstva koje postaje najznačajnija privredna grana i tako 1848. godine, u vreme Austrougarske vladavine, osnivanjem Navipovog podruma počinje organizovana proizvodnja vina u Srbiji.
Vinogradarstvo i vinarstvo Srema je jedno od najstarijih i najznačajnijih u ovom delu Evrope. Vinski podrumi u Sremskim Karlovcima i Irigu i danas su pravi doživljaj za goste. Oni su posle Prvog svetskog rata podizani u vidu laguma sa drvenim svodovima. Za vrenje i čuvanje vina koristila su se isključivo drvena burad sa drvenim ili metalnim obručima.
Domaće vino i domaća kuhinja
Jedno je sigurno, uz lokalni ili regionalni specijalitet treba odabrati i lokalno vino, pošto su vino i hrana vremenom našli zajednički jezik.
Tako uz vojvođansku domaću šunku najbolje idu bela vina: smederevka, plemenka, zeleni silvanac, italijanski rizling, roze ili mladi game. Uz kajmak i beli sir najbolje idu snažna bela vina poput italijanskog rizlinga, župljanke, žilavke ili belog burgundca.
Užička pršuta, kulen, sudžuk i ostali dimljeni suhomesnati proizvodi iz Srbije najbolje se slažu sa rozeom ili nekim lakšim crvenim vinima, a ako uz njih probate sir i kajmak, tada dobar izbor predstavlja veoma hladno suvo belo vino.
Uz srpski specijalitet gibanicu sa sirom ide belo vino koje nije naglašenog mirisa – smederevka, plemenka, župljanka ili lakši rizling. Uz pitu sa mesom, koja se služi kao veoma snažno predjelo, treba piti isključivo jaka crvena vina, game, merlo ili crni burgundac.
Neizbežno praseće pečenje najbolje se kombinuje srednje teško do blago belo vino poput plemenke, smederevke i italijanskog rizlinga ali i laganije crveno aromatično vino. Uz jagnjeće pečenje se preporučuje belo vino, punije po ukusu – italijanski rizling, suvi burgundac, šardone, rajnski rizling ali i snažno crveno vino – kaberne sovinjon.
Geografija
Palić – Citav ovaj region leži na peščanom zemljištu koje je nastalo nakon nestanka praistorijskog Panonskog mora. Zato se vina ovog podrucja popularno zovu vina sa peska. Peskoviti tereni, umereno kontinetalna klima i kvalitetne sorte vinove loze daju veoma pitka vina. Vinarska tradicija suboticko-horgoške pešcare je duga preko 2000 godina.
Vršac – Prema nekim istorijskim izvorima, vinogradarstvo u vršačkom kraju datira još iz vremena Dačana i rimske vladavine, a prvi pisani podatak o tome potiče iz 15. veka kada je vršačko vino 1494. godine prodato dvoru kralja Vladislava Drugog. U Banatu vino napreduje za vreme velike kolonizacije pod vladavinom Marije Terezije (1740-1780).
Na početku puta za manastir Mesić nalazi se veliki vinski podrum “Helvetia” koji je 1880. sagradio i opremio švajcarski trgovac vinom Bernhard Štaub. Koliko je vinogradarstvo značajno za ovaj grad, svedoče i činjenice da je vinova loza u grbu grada od 1804., a niz detalja na fasadama starih kuća ima motiv grožđa.
U Gudurici, selu u blizini Vršca danas živi 1500 stanovnika koje čine 22 nacionalnosti, među njima i jedna Francuskinja. Od 425 domaćinstava 80 njih neguje oko 100 ha vinograda, što sa plantažama Vršačkih vinograda od oko 1700 ha čini ovo selo najvinogradarskijim u čitavoj Srbiji.
Smederevo – Istorija Smedereva seže od dana kada je ovde vladao rimski car Prob. Despot Stefan Lazarević i đurađ Branković širili su još u 15. veku vinograde u krajevima oko Smedereva. U to vreme u vinogradima su postojale krčme u kojima se moglo spavati i popiti vrč dobrog vina..
Negotin – Rajačke pimnice u blizini Negotina su jedinstveni arhitektonski kompleks vinskih podruma. Njih 270, nastao od polovine 18. veka do tridesetih godina prošlog veka. Ukopane su dva metra u zemlju kako bi temperatura vrlo malo varirala tokom godine.
Pimnice su građene od tesanog kamena i brvna. Kuće su ušorene i povezane ulicama, sokacima i trgovima. Podrumi su delimično ukopani u zemlju, a na spratu su prostorije za boravak u doba berbe ili negovanja vina. Slične su sačuvane u Rogljevu i Smedovcu. Nekada je na Rajcu bilo 316 pimnica, a sada ih je tek šezdesetak.
Poslednih godina u negotinske podrume uselilo se nekoliko francuskih porodica. Donoseći francusku tradiciju uzgoja loze na stara plodna polja, ovi novi stanovnici oživeli su mnoge zapuštene vinograde.
Sela negotinske krajine imaju i najmirisnija crvena vina koja su srećan spoj dobre zemlje, puno sunca i nadmorske visine od 150 do 250 metara. Među krajinskim vinima veliki renome imaju crna vina dobijena od prokupca, crnog burgundca i gamea. Imaju intenzivno crvenu boju, prijatnog su ukusa i bukea. Od belih vina poznati su bagrina, semijon, italijanski rizling, sovinjon i smederevka.
Župa – Nekada su i tri najveća srpska manastira Hilandar, Studenica i Žiča, kroz čitav srednji vek imali svoje vinograde i podrume vina u Župi. Knez Lazar imao je u Župi svoje podrume u poljani Kruševica.
Vino je u Župi- srpska Šampanja kako ju je 1904. nazvao francuski konzul Deko- vekovima bilo znak moći, bogatstva, vlasti, ali i izvor opstanka. Pili su ga keltski ratnici, rimski legionari, vizantijski stratezi, srpski župani i carevi, episkopi i arhiepiskopi, turski begovi.
Danas tu tradiciju vinogradarstva u Župi obnavlja pedesetak proizvodjača vina, koji svoja vina iznose na festival koji se odvija tokom berbe. Tokom tri dana festivala iz fontane na gradskom trgu, neprestano teče mlado vino iz župskih podruma. Manastirska vina mogu se degustirati i u obližnjem manastiru Ljubostinja, što je poseban doživljaj.
Manifestacije u slavu grožđa, vinograda i vina
2. Berba grožđa, Vršac – septembar. Održava se svakog trećeg vikenda u septembru. Okuplja na hiljade ljudi koji slave berbu grožđa, koji degustiraju odlično vino i vesele se uz dobru muziku. Tradicionalno se organizuju i vatromet, koncerti, nastupi tamburaša, grožđe iz aviona – jedinstvena nagradna igra na svetu i dobro raspoloženje u ogromnim količinama
3. Berbanski dani, Palić- septembar; praznik grožđa i vina, dan vinske kulture i vinskih pesama. Tradicionalna manifestacija koja se održava krajem septembra u čast nove berbe. Organizuje se i berbanski voz, berbanska parada, ceremonija konzula i vitezova vinskog reda, degustacija vina, vinski tunel.
4. Župska berba, Aleksandrovac- septembar; kada se pravi Vinska ulica i fontana vina. Manifestacija župskih vinogradara i vinara koja se obeležava u Aleksandrovcu od 1963-će godine ne može se zamisliti bez jedinstvene na svetu Fontane vina u centru grada, gde se iz nje tri dana besplatno služi vino. Župljani u šali znaju da kažu: "Vinsku ulicu imamo jednom godišnje, ali vinske uličare stalno".
5. Karlovačka berba, Sremski Karlovci – septembar. Trodnevni kulturno-turistički događaj, uz izložbu grožđa i karlovačkih vina i proglašenje najboljeg vinara Karlovaca.
6. Pudarski dani, Irig- septembar; iriška vina uz tamburaše, maskenbal, proglašavanje gospodara pudarskih dana, izložbu starina i domaće radinosti
7. Smederevska jesen, Smederevo- septembar. Turistička manifestacija posvećena grožđu i vinu, uz defile srednjevekovnih vitezova i biranje najboljeg vina.
8. Vinska jesen, Knjaževac, selo Vina – septembar
9. Oplenačka berba, Topola – oktobar. Tradicionalna manifestacija posvećena berbi grožđa i vinu, uz sabor narodnog stvaralaštva. Traje 3 dana.
10. Vino Fest, Beograd, hotel Interkontinental – oktobar
11. Svet vina, Beogradski sajam- novembar
.
