Prištinska Koha bavi se danas ponovo srpskim duhovnim nasleđem na Kosovu, iznoseći tezu da pravoslavni manastiri i crkve iz perioda Nemanjića ne pripadaju Srbiji i da je u pitanju “drevno albansko nasleđe” nastalo na vizantijskim spomenicima u srednjem veku.
Kako piše Koha u tekstu pod naslovom “Srpsko prisvajanje srednjovekovnih arberijskih spomenika na Kosovu”, ovaj “nepravedni istorijski pokušaj bio je toliko uspešan da je srpska propaganda uticala na međunarodni sporazum postignut “Sveobuhvatnim predlogom za rešavanje statusa Kosova“, koji je izradio predsednik Finske (mart 2007.), da su pravoslavni manastiri izgrađeni u srednjem veku poznati kao zaostavština Srpske pravoslavne crkve”.
“Kosovo će priznati Srpsku pravoslavnu crkvu na Kosovu, uključujući manastire, crkve i druge objekte koji se koriste u verske svrhe, kao sastavni deo Srpske pravoslavne crkve sa sedištem u Beogradu“ (Aneks V, tačka 1.2 Ahtisarijevog sporazuma).
Koha podseća da je u kancelariji srpske misije u Briselu, na sastanku evropskog komesara za proširenje Olivera Varhelija i predsednika Srbije Aleksandra Vučića “namerno izložena knjiga „Hrišćansko nasleđe Kosova i Metohije – istorijsko i duhovno srce Srbije“. To nije samo politički skandal, kako se navodi, već se evropski komesar pojavljuje uz srpsku tezu za kulturno nasleđe Kosova. Ali, ističe Koha, istorijske činjenice uvek omogućavaju pravičan politički pregled i tretman što se tiče istorijske kulture Kosova.
Sve ovo ima svoju istorijsku osnovu u srednjem veku, objašnjava ovaj medij.
– Teritorija današnjeg Kosova nije bila epicentar aktivnosti izgradnje srpskih crkava u doba Nemanjića. Najranije srpske crkve građene su uglavnom na uskoj teritoriji Raške kao što su, Studenica (kod Novog Pazara), sagradio Stefan Nemanja, Manastir Maleševo, Sopoćani i manastir Žiča, kasnije obnovljeni u blizini Kraljeva, u kome je bilo i sedište Srpske autokefalije, podigao je Stefan Prvovenčani. Drugim rečima, kolevka srpskih crkava i manastira tokom dve ili tri generacije vladavine Nemanjića nalazila se na srpskim teritorijama, a ne unutar Kosova – piše Koha.
Ovo proširenje srpskih crkava poklapa se sa srednjovekovnom srpskom teritorijom koju je dao učenjak Kostandin Jireček, prema kome su Srbi i Vizantinci, između vizantijskih pograničnih gradova Prizrena, Lipljana i Niša, s jedne strane, i srpskih planinskih venaca iznad Lima i Ibra, s druge strane. Posle srpske okupacije u doba Nemanje (1180. godine), vrlo brzo su ova bogata prirodna područja bila naseljena, naročito kod vrela Belog Drima i Sitnice.
Koha navodi da je “na Kosovu posle invazije srpskih vladara Stefana Dečanskog (1321-1331), Stefana Dušana (1331-1355) i u vreme poslednjeg vladara ove dinastije Uroša (1355-1371) Srpska pravoslavna crkva uzurpirali mnoge katoličke crkve”.
Istovremeno, kaže se u tekstu, adaptiran je i obnovljen veći broj verskih objekata, kao što su Crkva Svete Petke, Crkva Svetog Spasa, Crkva Svetog Nikole, Manastir Svetih Mihaila i Gavrila, kao i crkve u Velikoj Hoči, Mušutištu i druge.
Koha u tekstu na kraju navodi da su glavni spomenici hrišćanske kulture na Kosovu, koji se danas smatraju srpskim pravoslavnim crkvama ili manastirima, poput manastira Dečani, Gračanica, crkava svetih Mihaila i Gavrila i Bogorodice Ljeviške u Prizrenu, Pećka patrijaršija, pa i crkve u Mitrovici “drevni i za autohtone Albance i za Srbe koji su napali Kosovo, jer do danas nijedan ozbiljan naučnik ne poriče činjenicu da su dotične crkve i manastiri izgrađeni, obnovljeni ili popravljeni na temeljima drevnih spomenika rimskog perioda Vizantije”.
