Roman “Odive” Sonje Drobac, za koji autorka kaže da je “domaštana verzija prošlosti”, nedavno se našao u centru pažnje crnogorske javnosti. Povodom “domaštavanja” nepobitnih istorijskih činjenica reaguje i autor ovog feljtona novinar Budo Simonović, analizirajući, kako kaže, do naivnosti i besmisla, izmaštanu priču o najvećim hrišćanskim svetinjama – ruci Svetog Jovana Krstitelja, čestici Časnog krsta i ikoni Bogorodice Filermonske. Da li je Hitler 1941. godine napao Jugoslaviju zbog tri hrišćanske svetinje, je li Staljin zbog njih 1948. zaratio sa Titom i da li je najskuplji dragulj, ukraden sa ikone Bogorodice Filermoske, nađen u Titovoj zaostavštini…?
U žiži crnogorske javnosti nedavno se našla knjiga “Odive” novinarke Sonje Drobac. Kako naglašava autorka, to je “priča o istoriji koja se dogodila i onoj koja se mogla dogoditi”, posvećena, kako se čini u prvi mah, ćerkama crnogorskog kralja Nikole Prvog Petrovića – Zorki, Milici, Stani i Jeleni, delimično i Ani i uzgred njihovim roditeljima. Prve četiri su u jednom trenutku, krajem devetnaestog i u prvim decenijama dvadesetog veka imale zapaženu ulogu u trima vladarskim dinastijama u Evropi – Karađorđevića u Srbiji, Romanovih u Rusiji i Savoja u Italiji.
Izrabljena tema
Kako je to poprilično već izrabljena tema, kako je za minulih osamdeset do sto godina otkad su te dinastije sasvim nestale sa političke i državničke scene i cetinjske odive se odavno preselile u uspomene, objavljen veliki broj knjiga, studija, članaka, filmskih, televizijskih i radijskih storija, Sonja Drobac očigledno nije imala ni stvaralačke snage, možda ni ambicija, da pravi nekakvu novu istoriju o ulozi cetinjskih princeza. Ona to i naglašava već na prvoj od stopedesetak stranica ove, blago rečeno, neobične knjige, da to “nije istorijski udžbenik” već “domaštana verzija prošlosti”.
Ova “ograda” bi i za mene bila dovoljan razlog da poštujem stvaralačku autonomiju autorke, njeno pravo da “domaštava”. Da se ne upuštam u besmisleni posao ispravljanja “krivih Drina” i ne bavim se njenim kvaziliterarnim egzibicijama i akrobacijama u maniru postmoderne (naravno, sto konaka dalekih od vrhunskih dometa postmoderne), zasnovanih na zaumu da je sve dopušteno. Rečju – da prepustim drugima da se bave estetskim, literarnim, misaonim, stilskim i drugim osobitostima “domaštavanja” Sonje Drobac.
Da se bave prilično naivnim, nategnutim, veštački domaštanim “slučajnostima” kako, recimo, zvuči priča da je glavna junakinja Ana, novinarka “Njujork tajmsa”, Crnogorka poreklom, Cetinjanka po ocu, rođena u Americi baš te 1918. godine kad je Crna Gora “okupirana” i izgubila svoju državnost ulazeći u sastav novostvorene Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, odnosno Jugoslavije, dočekala da se osamdeset osam godina kasnije, 28. juna 2006, na njenu neizmernu radost i sreću, pred zgradom Ujedinjenih nacija zavijori zastava samostalne i nezavisne Crne Gore.
Rat zbog relikvija?
U završnici knjige, međutim, iz tanušne, površne, oprezno selektovane i politikantstvom prilično obojene i zasoljene priče o znamenitim odivama ispod Orlova Krša, koje su prikazane u najsvetlijim bojama i opisane kao smerne dobročinke i puritanke, kao oličenja čestitosti i moralnosti, predstavljene kao simboli odanosti porodicama i rodnoj Crnoj Gori (što, kad su u pitanju knjeginja Zorka i kraljica Jelena, nije ni sporno), na videlo izbija sasvim druga tema i “senzacionalna otkrića” autorke knjige, koja bi – kad bi u njima bilo i trunke istine – mogla da potresu, uzbude, pa i obraduju ceo kulturni, prvenstveno hrišćanski svet.
Iz pera Sonje Drobac u prvi plan izbija do naivnosti i besmisla izmaštana priča o trima najvećim hrišćanskim svetinjama – ruci Svetog Jovana Krstitelja, čestici Časnog krsta i ikoni Bogorodice Filermoske.
Sonja Drobac, u suštini, tvrdi da je Hitler onako nemilosrdno napao i za samo jedanaest dana pregazio Jugoslaviju u aprilu 1941, i sve ono što je potom za četiri strašne godine rata na ovim prostorima činila njegova zločinačka osvajačka soldateska, bilo svedeno na jedan jedini cilj: da se domogne te tri najveće i najpoznatije hrišćanske relikvije.
Tu tobožnju suludu firerovu ambiciju da po bilo koju cenu dođe do ovog dragocenog blaga, pored ostalog, po priči Sonje Drobac, životom je platila čak i Mafalda, ćerka kraljice Jelene Savojske, udate za nemačkog princa Filipa Landgravea od Hesena, unuka nemačkog cara Fridriha Trećeg. Njena majka i posebno sin Hajnrih tvrde da je ona pala u Hitlerovu nemilost kao otvoreni antifašista i antinacista i dospela u kazamat Buhenvald u kojem je stradala kad su saveznici bombardovali tamošnju nemačku fabriku oružja i municije.
Dug put do Cetinja
Tri hrišćanske relikvije, ruka svetog Jovana Krstitelja, čestica Časnog krsta i ikona Bogorodice Filermonske iz Jerusalima su preko Carigrada stigle u posed Malteških vitezova, koji su ih u vreme Napoleonovih ratova predali na čuvanje ruskom caru Pavlu I Romanovu. Na dvoru su čuvane sve do Boljševičke revolucije, kada ih je iz Rusije iznela Marija Fjodorovna, majka imperatora Nikolaja II. Pred kraj života predala ih je ruskom mitropolitu Antoniju Hrapovickom, koji je svetinje doneo u Beograd, kao dar kralju Aleksandru Karađorđeviću u znak zahvalnosti za prijem izbeglica. Svetinje su bile u Beogradu do 1941. godine, kada ih je kralj Petar IIsa patrijarhom Gavrilom Dožićem ostavio upravi manastira Ostrog na čuvanje. Relikvije su iz manastira 1952. godine prenete u državni trezor. Kasnije su ruka Svetog Jovana Krstitelja i deo Časnog krsta predati Cetinjskom manastiru, a ikona Bogorodice Filermonske Narodnom muzeju na Cetinju.
Naslikao je apostol
Ove svetinje ubrajaju se među najpoznatije hrišćanske relikvije i za njih su vezana mnoga verovanja. Predanje kaže da je Bogorodicu Filermonsku naslikao apostol Luka, koji je bio učen čovek, lekar i slikar. Za ruku Jovana Krstitelja veruje se da predskazuje plodnu ili jalovu godinu, u zavisnosti od toga u kom se položaju nalazi kad je mitropolit na važan verski datum iznese pred narod. Ako je ruka raširena godina će biti rodna, dok gladnu godinu predskazuje zgrčen položaj.
