Zemlje sa značajnim rastom uticaja, one koje moć temelje na privrednoj ekspanziji, vojnoj sili i demografskoj snazi, prete da postanu bitnija konkurencija Vašingtonu nego što su to bile u prvim godinama nakon razbijanja Gvozdene zavese. Trendovi koji će biti prisutni u budućnosti, prema tumačenjima koja su izneli Čarls V. Kegli i Judžin R. Vitkof u svojom epohalnom delu “Svetska politika: Trend i transformacija”, sve više će nalikovati onima koji su uticali na konfiguraciju sveta u doba pre izbijanja Prvog svetskog rata.
Kineski zaostatak
Govoreći o trendovima na međunarodnoj političkoj sceni i nastajućoj multipolarnosti u svetu, Vladimir Trapara ističe da velike sile nisu po automatizmu i “polovi”.
– Multipolarnost sveta je egzaktna stvar i ona se može meriti. Nisu sve velike sile one koje stvaraju polove u međunarodnom poretku već se njihova objektivna ekonomska i vojna moć može meriti. Trenutno, svet, ako nije unipolaran, onda je tripolaran, s tim što su Kina i Rusija još uvek u značajnom zaostatku za Sjedinjenim Američkim Državama. Pored pobrojanih, svakako da su u širem smislu značajni međunarodni akteri i recimo, Indija, kao druga najmnogoljudnija zemlja sveta, ali i Velika Britanija, iako je izašla iz EU. Ukoliko se nastavi s trendom rasta kineske moći, onda postoji šansa da poredak postane bipolaran – kaže Trapara.
Era tranzicije
Aleksandar Mitić iz Centra za strateške alternative navodi da je prošlo vreme američke dominacije.
– Jedno je sigurno: unipolarnog sveta – onakvog kakav je stvoren posle Hladnog rata i u kome su SAD igrale ulogu “svetskog policajca” – više nema. Ne možemo da govorimo o unipolarnoj eri jer se ipak radilo o veoma kratkom periodu svetske istorije, pa je stoga ispravnije reći da smo jedno vreme živeli u unipolarnom momentu. On je počeo raspadom SSSR i Varšavskog pakta, doživeo vrhunac i početak pada tokom NATO agresije na Jugoslaviju 1999. godine, a svoj formalni kraj doživljava od 2007. godine – odnosno tadašnjeg govora Vladimira Putina na Minhenskoj konferenciji i njegove pretnje vetom na Ahtisarijev plan izrečenom na Samitu G8 u Hajligendamu. Nisu samo Rusija i Putin označili kraj unipolarnosti. To je demonstrirala i Kina, naročito nakon dolaska na vlast Si Đinpinga 2012. godine i lansiranja inicijative Pojas i put, najvećeg razvojnog projekta 21. veka, usredsređenog pre svega na nezapadni svet. Upravo je rast Kine i njeno sve snažnije pozicioniranje na političkom i bezbednosnom planu u poslednjoj deceniji omogućilo da organizacije poput BRIKS-a i Šangajske organizacije za saradnju dobiju na legitimitetu i postanu magnet za nove članice. Postavlje se pitanje – ako već ne živimo unipolarnom svetu, u kakvom onda poretku živimo? Odgovor može da bude da živimo u eri tranzicije ka novom, još uvek nedefinisanom poretku. Nemački kancelar Olaf Šolc je u svom obrazloženju nove nemačke spoljne politike upotrebio više puta reč “multipolarnost”. Nevoljno, ali s uverenjem i strepnjom. Da li će svet zaista biti multipolaran ili bipolaran na linijama SAD-Kina, ostaje da se vidi. Iz današnje perspektive izgleda da će ipak više imati obrise multipolarnosti – zaključuje Mitić za “Vesti”.
Moć Pekinga
Kina je najozbiljniji kandidat da ugrozi superiornost Sjedinjenih Država. Slabosti ove istočnoazijske zemlje su u disproporcionalnosti broja stanovnika i prirodnih resursa, veliko zagađenje životne sredine usled prenaseljenosti, ali i korišćenja “prljave tehnologije”, kao i sama činjenica koju niko objektivan ne može da porekne da je Kina “bogata zemlja sa siromašnim stanovništvom”. Ipak, kao geopolitički igrač s nezadrživom ekonomijom i nuklearnim naoružanjem, Peking raspolaže značajnim sredstvima za “ubeđivanje” u svetskoj, zvaničnoj i, još češće, nezvaničnoj diplomatiji. Sve to već igra značajnu ulogu u sučeljavanju sa Vašingtonom oko Tajvana.
Uloga Kremlja
Rusija, država naslednik nekada moćnog SSSR-a, pokazuje znake oporavka u decenijama na početku 21. veka. Revitalizacije, koja ide dotle da se pod vođstvom Vladimira Putina nekoliko puta ozbiljno prkosilo geopolitičkim interesima Zapada – kako prilikom rata u Gruziji, tako tokom dejstava u Siriji, a naročito prilikom intervencije u Ukrajini koja još uvek nije dobila svoju konačnu formu. Najveća zemlja na svetu se vratila na poziciju relevantnog aktera u planetarnoj simultanci. Po koju cenu po samu Moskvu, a i svet, ostaje da se vidi. Na kraju, Rusija je država koja ima moćno hipersonično oružje, te najveći atomski arsenal na svetu, što se uzima kao glavni razlog zbog koga NATO nije spreman da se direktno uključi u sukob u Ukrajini.
