Radomir Mrkić nije odavno među živima, ali se u Dragovoljićima rado sećaju ovog starog, predratnog učitelja, umnog i razumnog čoveka. On na neki način, predstavlja simbol sloge i razuma, koji je nadvladao u ovom selu čak i u onim ljutim i poganim vremenima ratnih raskola tokom Drugog svetskog rata i neposredno posle rata.
Sloga za primer
Radomir Mrkić je tokom rata bio i komandant dragovoljskog četničkog bataljona, ali, kako vele njegovi meštani, ako je bio u džamiji, on nije klanjao, ako je bio na suprotnoj ideološkoj strani, on nije okrvavio ruke niti dopustio da neko od njegove vojske počini zločin u selu u ime ideologije:
– Upravo to mu je i spaslo glavu i on je uzdignuta čela, kao časni građanin ovoga sela i kraja dočekao duboku starost – kaže njegov daljnji rođak profesor dr Milo Mrkić. – U Dragovoljićima smo imali i četničkog vojvodu i visoke partijske i vojne rukovodioce u partizanskim redovima, ali nema primjera da je kapnula ijedna kap krvi na toj relaciji. I jedni i drugi su shvatili da je skuplja i važnija jedna kap krvi od svake partije i ideologije, da se vlasti i partije smjenjuju, dolaze i odlaze, a da ljudi ostaju i da život teče svojim tokom. Upravo zato danas, uprkos svemu, uprkos strašnim ratnim, ideološkim i drugim lomovima koji su se i ovdje događali, i u ratu i u svim ovim poratnim godinama pa sve do današnjih dana, vi u svakoj dragovoljskoj kući možete mirno, bez ikakve strepnje i zazora, da govorite i o četnicima i o partizanima, i o komunistima i o antikomunistima, i o aktuelnoj vlasti i o opoziciji – niko vam to neće uzeti za zlo ako u tome nema kakve mržnje i ostrašćenosti – veli profesor Milo Mrkić. Iako su, kako u šali uvek ponavljaju, ceo svet naselili, Dragovoljići se ipak nisu raselili, selo nije opustelo. Ovde i danas, što je već prava retkost i u mnogo plodnijim i bogatijim selima u Crnoj Gori, nad oko 110 krovova se svakog jutra izvije dim: – U Dragovoljićima i sad ima oko 310 birača na biračkom spisku – veli Milivoje – Šajo Dendić.
– I što je zanimljivo, ovdje stalno pobjeđuje opozicija i osvaja uglavnom oko 70 odsto glasova, ali to ne utiče na slogu sela. Košta nas to jer se srazmjerno tome i lokalna vlast odnosi prema nama, ali svejedno, ovi ljudi ne mijenjaju svaki čas kape i ne daju vjeru za večeru, ali poštuju svakoga i uvažavaju svačije mišljenje… Upravo ta činjenica, to što je ovde u izobilju uvek bilo samo sloge, jedan je od razloga da ovo selo od davnina prednjači i odskače u svemu što je značilo napredak, što je bilo duhovno pregnuće. Nema sasvim sigurnih podataka otkad postoji škola u Dragovoljićima. Izvesno je da o njoj nema pomena u turskom zemanu, do rata Crne Gore sa Turcima 1876 – 1878, odnosno do konačnog oslobođenja Nikšića i Crne Gore i priznavanja i utvrđivanja njenih državnih granica na Berlinskom kongresu. Autori "Ljetopisa" Osnovne škole na Lukovu, međutim, bilježe kazivanja nekoliko starih pamtiša iz Dragovoljića koji tvrde da su i pre konačnog oslobođenja Nikšića u ovom selu živela četiri pismena čoveka – Mrdelja Babić, Joko Knežević, Okica Popović i Jakša Šućur – ali se ne zna kad su se, kako i gde opismenili, pošto nema dokaza da je u to vreme radila najstarija škola u ovim krajevima, ona u Župi nikšićkoj, u prostorijama Župskog manastira, koja se prvi put zvanično pominje školske 1883/84. školske godine. Prvi zvanični pomen škole u Dragovoljićima datira iz školske 1895/96. godine. Reč je o privatnoj školi koju su organizovali i učitelja plaćali meštani. Imala je po prilici desetak đaka, a radila je, po jednima, u privatnoj kući Bukilića, a po drugima u prizemlju, pod voltom stare kuće Popovića, u kojoj sada živi Slobodan Ivanović (sličan volat, karakterističan, inače, za starovremske kuće u takozvanoj staroj Crnoj Gori, u Dragovoljićima se još čuva u staroj, već spominjanoj, kući Kneževića): 
– Moj otac Stanko mi je pričao da je on ovdje učio osnovnu školu, ali ne znam ili sam zaboravio koje je godine to moglo biti – kaže Slobodan Ivanović.
Već poslednje godine 19. veka, meštani Dragovoljića su podigli i za rad osposobili novu školsku zgradu u kojoj se te školske godine okupilo 29 učenika. Među njima su bile čak i dve učenice. To je, međutim, i dalje ostala privatna škola jer u sirotinjskom državnom budžetu nije bilo para za osnivanje državne škole. Tako je ostalo sve do školske 1906/07. godine kada i ova škola konačno postaje državna (imala je tada 47 đaka). Razume se, i u ovoj školi je primenjivan nastavni plan i program, koji je tada važio i za ostale osnovne škole u knjaževini Crnoj Gori. Recimo, 1908. godine je važio ovaj nastavni plan i program i izučavani su ovi nastavni predmeti: Nauka hrišćanska, Srpska istorija sa zemljopisom, Srpski jezik sa slovenskim čitanjem, Crtanje i lijepo pisanje, Pjevanje, Gimnastika i dječje igre, Računica s geometrijskim oblicima, Poznavanje prirode s poljoprivrednim poukama za domaćice i Ručni rad. Zanimljivo je, inače, da su odmah posle Drugog svetskog rata, od pet seoskih osnovnih škola na teritoriji Mesnog narodnog odbora Lukovo, gde spadaju i Dragovoljići, njih tri nosile ime Petra Drugog Petrovića Njegoša – u Dragovoljićima, Ivanju i na Gvozdu. Bile su to četvororazredne škole i imale su po 60 đaka, a ona u Dragovoljićima gotovo stotinu. – Na Lukovu je u to vrijeme djelovalo i Kulturno-prosvjetno društvo "Njegoš" – veli profesor Mrkić – koje je, kako stoji u jednom izvještaju iz tog vremena, imalo dramsku i guslarsku sekciju, a posebno se istaklo 1951. godine kada je obilježavana stogodišnjica smrti velikog pjesnika i vladara.
Njegoševi čuvari
Na Lukovu i u Dragovoljićima su tada formirani i posebni odbori koji su se starali o programima posvećenim Njegošu tokom te jubilarne godine. Pored pripreme i izvedbe "Gorskog vijenca", organizovano je i više predavanja posvećenih tvorcu najznačajnijeg pjesničkog i filozofskog dela na srpskom jeziku. U jednom izvještaju su nabrojane i teme tih predavanja: Njegoš kao vladar, Njegoš kao socijalista, Njegoš kao demokrata, Njegoš kao rodoljub, Njegoš kao književnik, Njegošev lik, Predmet "Gorskog vijenca"… Za razliku od nebrojenih drugih seoskih škola, posebno na severu Crne Gore, koje su odavno zatvorene i pretvorene u ruine, škola u Dragovoljićima još radi, iako je i ovde broj đaka sveden na minimum, a meštani održavaju i paze zgradu za koju vele da je jedan od najlepših objekata te vrste u Crnoj Gori.
|
Milost ni za starice Moji sagovornici se ne hvale time, ali, upravo ta sloga i jedinstvo ovog sela su, pored ostalog, došli do izražaja i pre koju godinu kada nisu ustuknuli ni pred kordonima policije da bi izrazili protest i sprečili takozvanu Crnogorsku pravoslavnu crkvu i njenog samozvanog mitropolita u naumu da podigne crkvu u njihovom kraju i da se pri tom služi putem koji su oni svojim radom i odricanjem podigli preko svojih imanja. Tada je pohapšeno i osuđeno oko 70 demonstranata iz ovog i drugih okolnih sela (milosti nije bilo ni za starice), "svita" raspopa Dedeića je prošla, postavila kamen temeljac, ali je na tome ostalo do danas. Možda i zato što je koji dan potom udario grom u jarbol pored budućeg temelja raskolničkog hrama na koji je bila istaknuta crnogorska zastava. U Dragovoljićima kažu da je to bila neka opomena, da nešto nije bilo po volji Svevišnjeg.
Ruski krompir I u Dragovoljićima je nekada, kad je bilo dosta ovaca i koza i dosta prirodnog đubreta, veoma dobro rađao takozvani "ruski krompir", odnosno krtola, kako i danas kažu ljudi iz ovog kraja. U sumračno doba rezolucije Informbiroa kad je bilo rizično glasno izgovoriti i ime Rusije, šereti dragovoljski podvale viđenom Mikonji Mrkiću, uglednom i pribranom domaćinu, koji je voleo katkad da popije i koju više. U nekoj takvoj "veselijoj" prilici, neko ga upitao: – Kako ti je, Mikonja, rodila krtola ove godine?
|
