– Mi, njegova najbliža porodica, presrećni smo da se ovaj legat – muzej otvorio za javnost. Na otvaranju smo bili moja sestra od tetke i Petrova sestričina Đina Lazar, njena kćerka Mika i ja i zaista je to bio izuzetan događaj i za nas, ali i za Beograd i za umetničku javnost srpskog glavnog grada. Kuća je sređena, izgleda prelepo, u njoj je to što je sačuvano, mali je to deo slika, jer od 150 koliko ih je bilo kad je moj stric zaveštao svoja dela gradu Beogradu 1973. godine, ostale su samo 24, kaže Đuro Lubarda, slikar iz kanadskog Hamiltona, sinovac Petrov.
On nas dalje upućuje šta se dešavalo sa Petrovim slikama u poslednjih 40 godina.
– Posle iznenadne Petrove smrti 1974. godine, zaostavština se pretvara u atelje čiji kustos je trebalo da bude njegova druga supruga Vera Lubarda, koja se nije nešto naročito pobrinula oko toga. Vrlo brzo deo zaostavštine je nestao, atelje se zatvorio i sve do njene smrti propadao, a slike nestajale. Zahvaljujući fondu "Petar Lubarda", koji je najuži deo porodice osnovao 2006. godine i obeležavanju 100. godišnjice slikarevog rođenja, godinu dana nakon toga, kuća dolazi pod nadzor i tako se spasao jedan deo legata i nešto stvari i arhivske građe sa kojima je moj stric živeo, a potreba za fondom prestaje da postoji – objašnjava Lubarda.
Zaslužni za Legat
Zahvaljujući "Kući Legata Beograda" i Gradskoj skupštini kao i "Srbija putevima" iz Beograda, otvoreno je velelepno zdanje na Dedinju, Lubardina kuća u kojoj je smešten legat. Na otvaranju legata poznatog slikara govorili su direktor Legata grada Beograda Filip Renaud Brusić, eminentni likovni kritičar Ješa Denegri, a legat je svečano otvorio gradonačelnik Beograda Siniša Mali. Sutradan je bio upriličen susret sa familijom, poznatim galeristima i likovnim kritičarima, a sestričina Đina Lazar, predsednica fondacije "Petar Lubarda" u Crnoj Gori tom prilikom je simbolično poklonila obrađen kamen kao malu figurinu sa Ljubotinja, rodnog mesta velikog slikara. Đuro Lubarda se tom prilikom zahvalio svima koji su doprineli i pomogli da se otvori legat, renovira kuća, dobije sadašnji sjaj i značaj a posebno Kući legata Beograda, "Srbijaputevima – Beograd" i upravi grada Beograda.
Kako to obično biva sa sa velikim stvaraocima, njihovi životi, a ni ono što ostane najbližoj porodici za sećanje, često nisu sasvim razjašnjeni ili razumljivi. Petar je bio oženjen Jelenom Jovanović, direktnim potomkom Ljube Nenadovića. Zajedno su proveli značajne godine umetničkog stvaranja u Parizu, no razveli su se i on se ponovo oženio Verom, koja, kaže Đuro Lubarda, nije bila razvedena od izvesnog udbaša kada se udala za Petra, krajem 1946. godine.
– To su detalji koje je porodica nedavno saznala, znamo i da je moj stric imao dete sa nekom Čehinjom i da je to dete umrlo 1945. godine na isti dan kada je umro moj otac. Koje su to koincidencije sudbine, neverovatno, jer je iste godine na Cetinju ubijen i moj deda po kome sam dobio ime, Đuro Lubarda, kraljev oficir, ističe naš sagovornik.
– Od svega je, ipak, najvažnije da se zaštite Petrova dela, i da živi sećanje na njegovo stvaralaštvo i na njega. Stogodišnjica njegovog rođenja dostojno je obeležena, a otvaranje legata Petra Lubarde u Beogradu izuzetno je značajan kulturni događaj za celu Srbiju. U Crnoj Gori deluje fondacija na čijem čelu je moja sestra od tetke Đina Lazar. U istoj državi je ustanovljena državna nagrada sa Petrovim imenom za likovnu umetnost. Na godišnjicu njegove smrti 13. februara ove godine u okviru projekta "Lubarda kao inspiracija" radovi učenika srednjih škola biće izloženi u galeriji "Porto Montenegro" u Tivtu, dok je u Herceg Novom, u tvrđavi Forte Mare u pripremi otvaranje galerije Petar Lubarda. čekalo se da se otvori Legat u Beogradu i ubrzo će biti postavljena i odlivena Petrova bista, rad Sretena Stojanovića. I na Ljubotinju, njegovom rodnom mestu, postavljena je bista, rad Pavla Pejovića, a na Cetinju replika u Plavom dvorcu. U Herceg Novom postavljena je bista moga strica kada smo obeležavali stogodišnjicu njegovog rođenja 2007. godine, rad kanadskog vajara Dušana Ivančevića iz Hamiltona. Tako je Petar povezao umetnike sa dva kontinenta, ističe Lubardin sinovac, koji je lepu vest da je u Beogradu otvoren Petrov legat podelio sa svojom tetkom, Petrovom sestrom Vjerom Dorner Lubarda u Izraelu gde ona živi.
I na kraju da dodamo da je specijalno za "Vesti" Đuro Lubarda ustupio fotografije slike bez naziva i skulpture "Glava", radove njegovog strica koje su bile izložene u Parizu 1930. godine, a na poleđini tih fotografija su i Petrove poruke onima kojima ih je slao. Takođe, tu je i fotografija ikonostasa i Petrovih slika sa obje strane ikonostasa u logoru Krems Stalag VII gde je veliki slikar proveo deo rata kao zarobljenik, da bi se 1943. godine pod neverovatnim okolnostima preko Barija prebacio u Crnu Goru.
Dela ovenčana nagradama
U Legatu je trenutno izloženo 16 od 24 slike i mnoge od njih javnost nije imala prilike da vidi u poslednjih 30 godina. Lubardin umetnički značaj posebno je istaknut njegovom izložbom iz 1951. godine, koja označava kraj socijalističkog realizma u tadašnjoj Jugoslaviji. Petar Lubarda jedan je od najnagrađivanijih srpskih i jugoslovenskih slikara u inostranstvu. Osvojio je prvu nagradu na Međunarodnoj izložbi u Hagu, Gran pri na prvoj međunarodnoj izložbi u Parizu, Gran pri na Bijenalu u Sao Paulu, prvu nagradu na bijenalu u Tokiju, godišnju Gugenhajmovu nagradu, nagradu Umetničkog društva Rabindranat Tagore iz Kalkute i Herder nagradu.
