Partije su otele vlast bogovima

Putnik kroz vreme: Istoričar dr Zoran Lakić

 

Američki biografski institut ga je pre dve godine uvrstio u ličnosti godine, a prošle godine je usledilo i novo veliko priznanje – našao se u redu američkih ambasadora. Letos je doživeo još jednu veliku počast – Francuska mu je dodelila Orden legije časti.
 

Šta mislite o sadašnjoj istoriografiji i istoričarima i njihovom odnosu prema istoriji?
"Istorija je odvajkada kod nas pod nadzorom političke elite, pogotovu istoriografija, pa i naučna. Nekada su postojali mitovi, bogovi i drugo, a danas su to državne elite, stranke, ideologije… To nosi neminovne posledice, neželjene i opasne. Jer, krivotvorenjem prošlosti dolazi se do zaborava. A zaborav vodi ka gubitku identiteta, što je velika opasnost za male narode i male države."
 

Generaciju istoričara iz komunističkog vremena, kojoj i vi pripadate, optužuju da su pisali ideološku, crno-belu istoriju. Koliko u tome ima istine?
"Zaista pripadam generaciji istoričara koja je stasavala, razvijala se i stvarala u tom društvu. I tada sam, međutim, bio protiv ideologizacija istorijske nauke. I trpeo posledice zbog toga: proglasili su me za izdajnika zemlje i neprijatelja države, isključen sam bio iz Saveza komunista Jugoslavije, postavilo se i pitanje mog opstanka na Univerzitetu. Bilo je to pre 25 godina. Istina je da je u istoriografiji bilo dosta "belih" i "crnih" mrlja. Ipak je faktografija iz tog perioda, uglavnom, pouzdana. To je nesumnjivo zasluga generacije istoričara kojoj pripadam."
 

Grupa novih "slobodnih" istoričara je u jednom crnogorskom školskom udžbeniku čak stavila znak jednakosti između komunizma i fašizma. Kako vi gledate na to?
"U istorijskoj produkciji danas je najmanje profesionalnih istoričara. "Novi istoričari" su pobegli iz svoje struke i počeli da se bave istorijom iz vannaučnih razloga. Najprisutniji su u medijima. Slično je i sa "školskom istorijom". Ona s razlogom trpi oštre kritike zbog neodgovornosti i proizvoljnosti u ocenama istorijskih procesa, a najviše zato što je daleko od nauke."
 

Kako gledate na neke još žive borce NOR-a, čak i narodne heroje, koji sada tvrde da se nikada nisu borili za Jugoslaviju već isključivo za samostalnu, nezavisnu Crnu Goru?
"Jasni su bili ciljevi NOR-a: oslobođenje okupirane Jugoslavije i stvaranje republike umesto monarhije. Biologija čini svoje. Nekadašnji mladići postali su starci, ali mene ne brine njihov zaborav. Niko ne može poreći i zaboraviti da su generacije Crnu Goru doživljavale kao voljeni zavičaj, a Jugoslaviju kao svoju jedinu domovinu."
 

Kao istoričar i intelektualac koji sigurno prati i procenjuje aktuelne odnose Crne Gore i Srbije da li verujete da će skoro doći do trajnijeg stabilizovanja njihovih odnosa i da li je to moguće?
"Prvo ću reći da su odnosi Crne Gore i Srbije uvek bili – bratski. Takvi su i sada. A što se tiče državne politike – to je sasvim drugo pitanje na koje bi valjan odgovor možda mogao dati samo jedan dobro pripremljeni naučni skup."
 

Šta mislite o izboru novog patrijarha srpskog, da li je Crna Gora time dobila ili izgubila, pošto je mitropolit Amfilohije bio već viđen na tom tronu?
"Izbor novog patrijarha je događaj za pamćenje. Mislim da je doneo značajno ohrabrenje. Predstojeća svečanost u drevnoj Pećkoj patrijaršiji predstavlja nastavak tradicije hirotonisanja patrijarha Srpske pravoslavne crkve u ovoj svetinji, a to bi, uz ostalo, mogao biti i poziv prognanim vernicima da se počnu vraćati na svoja vekovna ognjišta."
 

Da li će to dovesti do novih, još žešćih sporenja, sa samozvanom Crnogorskom pravoslavnom crkvom?
"Rekao bih da je Cetinjska mitropolija i danas institucija od najvećeg narodnog poverenja, a mitropolit Amfilohije je više od 10 godina najpopularnija ličnost u Crnoj Gori – to su pokazale brojne ankete kojima je testirano raspoloženje crnogorskog naroda."