Papa Franja Bergoljo zvanično je pozvao srpskog patrijarha Irineja Gavrilovića da ga, sa članovima Svetog arhijerejskog sinoda Srpske pravoslavne crkve, poseti u Vatikanu. Poziv je, usledio posle inicijative iz same SPC, dakle – može se smatrati odgovorom na njen predlog, a patrijarhu ga je preneo nadbiskup Dominik Mamberti, šef vatikanske diplomatije. Ovu novost nisu obelodanili ni Vatikan ni SPC, već – zrenjaninski biskup Ladislav Nemet.
U teološkim i srpsko-pravoslavnim i rimokatoličkim krugovima se ocenjuje, veruje i smatra da vrh SPC neće odustati od sopstvenog predloga i da će u Vatikanu doći do susreta poglavara rimokatoličke i srpske crkve.
|
Ognjem i mačem u Hristovo ime Vatikanski poglavari su u stavovima prema drugim crkvama isti kao ljudi koji se u svojim postupcima rukovode istim takvim pogledima i načelima. Takvi ljudi su svagda i svugde nalazili opravdanja za sebe, ne osećajući nikakvu krivicu i odgovornost za posledice koje su pogađale druge. Kad je o papama reč, oni u tim stavovima nalaze pokriće za sve svoje akcije tokom vekova – od prefinjene verske propagande do najgrublje i najnečovečnije sile "ognja i mača", protiv slobode savesti svih naroda uopšte, pa i pravoslavnih hrišćanskih naroda na Balkanu, a radi obraćanja njihova u krilo "jedinospasavajuće" Rimske crkve pod vrhovnom vlašću "nepogrešivoga" pape u Vatikanu.
Uspeh Carigrada Carigradski patrijarsi, čiji je ugled, u vezi sa rastom političke moći Istočnog rimskog carstva, docnije Vizantijskog carstva, sve više rastao, nastojali su da svu crkvu na Balkanu oduzmu ispod ingerencije rimskog pape i podvrgnu svojoj jurisdikciji. To im je pošlo za rukom tek 732. godine kada je car Lav Treći Isavrijanin oduzeo od Rima i stavio pod patronat carigradskog patrijarha Kalabriju, Siciliju, Krit i ceo Ilirik. Posle ovoga akta zategnuti odnosi između oba crkvena konkurenta jedinstvene Hrišćanske crkve na istoku i na zapadu postajali su sve neprijateljskiji i posle mnogo manjih i većih sukoba između rimskih papa i carigradskog patrijarha doveli 1054. godine do konačnog razdeljenja, na Zapadnu ili Rimsku, pod starešinstvom papinim, i Istočnu ili Grčku, pod starešinstvom četiri vaseljenska patrijarha – carigradskog, jerusalimskog, antiohijskog i aleksandrijskog. |
A da bi se što pravilnije i što potpunije mogla shvatiti vekovna političko-verska aktivnost rimskih papa prema pravoslavnim narodima i državama na Balkanu, potrebno je, pre svega, da se bar sa nekoliko poteza, naglasi gledište samih tih papa na njihov odnos, ne samo prema crkvenom, već i političkom životu hrišćanskih naroda i ljudi uopšte. Neki postulati koje su kroz vekove proklamovale razne pape trebalo je da važe ne samo za katolike, već da se primenjuju i na pripadnike drugih vera.
Tako je jedan od najuglednijih i najenergičnijih papa s kraja 12. i početka 13. veka, Enoćentije Treći (1198-1216), dao izraza svome uverenju, da je papska vlast toliko uzvišenija nad svakom drugom vlašću na zemlji, da pred njom imaju uvek i sami carevi da priklone svoje glave!
Ovaj papski pogleda na svet – prvi te vrste, u nizu koji će uslediti tokom proteklih vekova – navodi se u predgovoru knjige crkvenog istoričara Radoslava Grujića "Političko-verska aktivnost Vatikana na Balkanu kroz vekove". ŽMEĐUNAS:
Spasenje samo pod
katoličkim krstom
Papa Enoćentije je, naime, rekao: "Kao što mesec dobija svetlost od Sunca, i kao što je on u svima odnosima, po veličini, po kakvoći, po položaju i po delovanju, manji od Sunca, isto tako i carska vlast dobija od papske vlasti svoj sjaj i veličinu, i toliko je svetlija koliko je bliža izvoru svetlosti, i obratno, koliko je udaljenija od tog izvora, utoliko joj je svetlost slabija. A obe te vlasti i prvenstva imaju sedišta u Italiji, koja je, po Božjem određenju, dobila prednost nad svima drugim oblastima na zemlji."
A jedan njegov, nešto kasniji naslednik, papa Bonifacije Osmi (1294-1303), prvi je formulisao onu famoznu rečenicu kojom je označio da je katoličko hrišćanstvo iznad svakog drugog i svake druge vere, to jest da "nema spasenja izvan Katoličke crkve"! A to znači isto kao kad bi se reklo: nema spasenja izvan papske vlasti!
Budući da to predstavlja i bit politike Vatikana prema drugim crkvama, ta maksima je 1439. godine proklamovana u vidu dekreta koji je doneo sabor Rimske crkve u Florenciji. U njemu se doslovce kaže:
"Sveta Rimska crkva tvrdo veruje, da niko ko ne pripada Rimskoj crkvi, ne samo mnogobošci, nego i Judeji, i jeretici i šizmatici, ne može ući u carstvo nebesko, već će svi oni otići u večni oganj, spremljen za đavola i njegove sluge, ako se pre smrti ne obrate Rimskoj crkvi."
Pape nepogrešive
Kao posledica tih i drugih shvatanja i stavova unutar Katoličke crkve ponikla je i misao o papskoj nepogrešivosti. Alvaro Pelajo, papski dvorski pisac 14. veka, već tada je uveravao svoje čitaoce "da papi ne može da sudi ni za što niko na zemlji, pa ni sami vaseljenski sabori, sve i kad bi (on) jeres propovedao. Dela papska podležu samo Hristovom sudu. Stoga, ako bi i ceo svet bio protivan papskom mišljenju ono treba da se uvažava, jer je on i nad samim vaseljenskim saborima, koji dobijaju vlast od njega i on ih saziva kao namesnik Hristov na zemlji".
I, dosledno tom mišljenju, Alvaro je zaključio: "Secundum hoc est homo simpliciter, potestas eius sine numero, pondere et mensura; ljuod papa facit." Ili, na jeziku koji svako razume, dakle, na srpskom, "papa nije običan čovek, moć je njegova bez broja, mere i granice; što papa čini Bog čini"!
U skladu s tim stavom, i sličnim shvatanjima, papa Pije Deveti (Đovani Marija Mastai-Fereti, rođen 1792, u pontifikatu pune 34 godine, 1846-1878), 1860. godine izjavio je ovo: "Ja sam naslednik apostola, ja sam namesnik Isusa Hrista; jedino ja imam vlast da upravljam Petrovim grobom, ja sam put, istina i život. Ko je sa mnom, taj je sa crkvom, a ko nije sa mnom, taj je van puta, van istine, van života".
Taj isti papa je, deset godina kasnije, na saboru u Vatikanu 1870, uspeo da se svim papama, i onima koji će posle njega zasesti na Petrov tron, prizna nepogrešivost i da to cela Rimokatolička crkva primi kao dogmat.
Papa kao car
Rim je, već u prva hrišćanska vremena, postao najugledniji hrišćanski centar u zapadnoj Evropi. Glavni razlozi bili su u tome što je Rim, među svim gradovima na zapadu, bio jedini grad u kojem su Hristovi apostoli Petar i Pavle direktni osnivači hrišćanske crkve, dok su gotovo sve ostale crkve u gradovima na zapadu osnovali njegovi misionari.
Takođe je presudno bilo i to da je Rim bio carska prestonica i središte vlasti, bogatstva i sjaja, pa je bilo sasvim prirodno, da je rimski episkop ubrzo dobio najveći ugled među ostalim episkopima.
Naime, rimski episkop je bio "caru uz koleno", dok su ostali bili daleko, i u dalekim provincijama carstva, i često im je bila potrebna njegova pomoć ili zaštita koju je trebalo izmoliti od vrhovne vlasti. Zbog specifičnog položaja rimskog episkopa mnogi drugi su tražili njegov savet, a pozivali su ga i da presudi u raznim njihovim međusobicama.
Stoga je rimskom episkopu vrlo rano priznato od sviju prvenstvo časti, koje su docnije potvrdili i vaseljenski koncili.
To opšte priznanje prvenstva časti ubrzo je u nekim častoljubivim rimskim episkopima raspalilo želju i za vlašću. Već od drugog veka, oni su počeli da rade na tome da rimski episkop postane jedini vrhovni starešina u celoj Hrišćanskoj crkvi, kao što je rimski car bio jedini gospodar u celoj carevini. A da tom svom apetitu nađu crkveno opravdanje počeli su da tvrde da su rimski episkopi naslednici apostola Petra kome je tobože sam Hristos predao svu vlast u crkvi (koje, uzgred, za Hristova života još nije bilo).
To njihovo učenje našlo je odziva među mnogim episkopima, čak toliko, da je jedan oblasni sabor doneo zaključak da tadašnji papa Julije ima da primi apelacije od svih episkopa protiv presuda njihovih oblasnih sabora. Tu odluku su carevi Zapadnog rimskog carstva u četvrtom i petom veku, naročitim zakonima, preneli na sve pape. Na osnovu toga sve su postale vrhovne sudije i poglavice cele ondašnje Hrišćanske crkve.
