Panonsko more – misterija davnih vremena

commons.wikimedia/Panonian

Panonsko more, ogromno vodeno prostranstvo, postojalo je na prostoru Panonske nizije oko 30 miliona godina, a nestalo je pre oko 600.000 godina. Zahvatalo je prostor između Alpa na zapadu i Dinarida na jugu i Karpata i Rodopida na istoku i jugoistoku.

Smatra da je nekadašnje Panonsko more bilo deo nekadašnjeg okeana Tetisa, koji je preteča današnjeg Indijskog okeana.

Pre oko 34 miliona godina, došlo je do spuštanja i razlamanja panonskog kopna i formiranja panonskog basena. Staro panonsko kopno spušteno je duž više dislokacija, od kojih su najaktivnije bile: Južna panonska (Savski tektonski rov), u kome su danas smeštene rečne doline Save i Dunava i duž Dravske dislokacije (danas tektonski rov Drave u kome je smešten tok Drave).

Početkom miocena, prije oko 30 miliona godina, voda je iz Tetisa prodrla u ovaj basen i nastalo je veliko epikontinentalno more, poznato pod imenom Paratetis čiji se jedan deo naziva Panonsko more, prenosi portal Putokaz.

Paratetis se pružao od današnjeg Bečkog basena, preko današnje Panonske i Vlaško-pontijske nizije do Crnog mora i Aralskog jezera na istoku.

Ovo vodeno prostranstvo prekrivalo je prostor današnje severne i istočne Hrvatske i BIH, zatim severoistočne delove Slovenije (Prekomurje), istočne delove Austrije, zapad Slovačke, krajnji jug Češke, skoro celu Mađarsku, zapad Rumunije, deo Zakarpatske Ukrajine i značajan deo Srbije (Vojvodina, Šumadija, Pomoravlje).

Panonsko more zauzimalo je površinu od oko 200 000 km2, dužinu 800 km, širinu 600 km dok je maksimalna dubina bila oko 1000 metara.

Kako je nestalo ogromno vodeno prostranstvo

Danas je poznato da je Panonsko more nestalo pre oko 600.000 godina kao posledica smenjivanja toplih i hladnih razdoblja koja su menjala lice Zemlje.

Samo nestajanje i isušivanje tla s kojeg se voda povlačila je bio dugi proces koji je trajao milionima godina. Ipak, mnoge činjenice oko nestanka ovog ogromnog vodenog prostranstva još uvek nisu sasvim poznate i priča u vezi sa njegovim nestajanjem nije sasvim zaokružena.

Kao dokaze Panonskog mora danas imamo mađarsko Balaton jezero, Đerdapsku klisuru na Dunavu, Crno More, Aralsko jezero, Bizovačke toplice, naslage soli u Tuzli, nalazišta nafte i gasa u Srbiji, Hrvatskoj itd.