Američki profesor i publicista sa Harvardskog univerziteta Najl Ferguson upotrebio je Kolovo delo kao inspiraciju za svoj esej o dinamici pada imperija. Iznosi tezu da se mnoge imperije u njihovom odlasku sa pozornice nisu ponašale po evolutivnoj recepturi istoričara, političkih teoretičara, antropologa…
I idealisti i marksisti su bili privrženici teorije "cikličke istorije" prema kojoj je seme destrukcije ugrađeno u, što bi se danas reklo, genetski kod imperija, ali da je proces neminovno evolutivan ili (u slučaju materijalističkog tumačenja) dijalektički zakonomeran.
Ferguson ne prihvata ovaj pogled. Imperije su, po njemu – navodi seriju istorijskih primera – kompleksno tkivo. Kompleksan sistem imperija bio je, istina, adaptivan i na najveće udare i krize, ali se ruši gotovo zakonomerno kad njegove, ma i najmanje sastavne komponente počinu da gube veru u održivost sistema. Upravo kao što je nedavni kolaps američke banke Liman Braders izazvao, najpre sumnju u vrednost ultra liberalnog finansijskog sistema kapitalizma, da bi se, zatim, ceo sistem kompromitovao.
Taj kompleksni sistem imperija operiše i živi stalno "na ivici haosa" – jedno zrnce peska može da pokrene pad cele piramide (Liman Braders) ili, prema jednoj metafori "Jedan zamah leptirovih krila u Amazonu pokrene uragan na jugu Engleske".
Ferguson ima argumente u tokovima istorije: Rimska imperija je trulila "evolutivno", ali se survala za života jedne jedine generacije. Pad moćne kineske dinastije Ming i tranzicija od konfučijevske stamenosti do anarhije, odigrali su se za jednu dekadu – kaplja u okeanu istorije. Monarhija Burbona u Francuskoj prevalila je put od trijumfa do terora i giljotine Luja Šesnaestog u nekoliko godina.
I sunce nad Britanskom imperijom zašlo je neočekivanom brzinom. U februaru 1945. Čerčil je mogao još da na Jalti deli svet sa Ruzveltom i Staljinom; već u julu te godine je izgubio izbore. Za jednu dekadu Britanija je morala da se oprosti od kolonijalne dominacije u Bangladešu, Burmi, Egiptu, Indiji, Pakistanu, Iranu, Izraelu, Jordanu, Šri Lanki… Suecka kriza (1956), kada je Britanija pokazala da nije u stanju da zaštiti ni svoje, ni američke interese na Bliskom istoku, bila je posmrtni marš imperije.
Sve se, efektivno, srušilo za samo nešto više od decenije.
Konačno, imperija Sovjetskog Saveza klasičan je primer "pada sa litice" umesto "mekog malaksavanja". Za manje od pet godina po dolasku Gorbačova srušila se sovjetska vlast u centralnoj i istočnoj Evropi; u samoj sovjetskoj uniji za samo nešto više od deceniju.
Zvona sada zvone Americi. Po pravilu, imperije su u terminalnom problemu kada njihove finansije ne mogu više da hrane unutrašnji prosperitet i – posebno – spoljne imperijalne ratove. Američka kasa trenutno barata sa deficitom od 1,4 triliona dolara, najvećim u proteklih 60 godina.
To je celih 12,2 procenta bruto nacionalnog proizvoda – "grčki scenario", u najboljem slučaju. Javni deficit planiran je da će se udvostručiti, sa današnjih 5,8 triliona na mamutskih 14,3 triliona u 2019. godini!
Na kraju, velika novost i na Zapadu je da u kolektivnoj svesti nema više dileme da je američka imperija na putu terminalnog malaksavanja, nego je samo pitanje da li će završnica biti "meki odlazak" ili "pad sa litice". Ferguson prognozira pad sa litice. U to ime podignimo čašu u vis!
