Sto osamdeset godina od rođenja Svetomira Nikolajevića, značajne ličnosti našeg 19. veka, obeleženo je nedavno u beogradskoj opštini Vračar, na inicijativu njegovog potomka Dejana Nikolajevića, koji živi u Beču, a na svečanost je u Beograd doputovao i ambasador Srbije u Crnoj Gori Nebojša Rodić, koji je prethodno službovao u Austriji, i koji je, kao veliki poznavalac i poklonik delovanja Svetomira Nikolajevića, zaslužan što se o Nikolajeviću, u toku njegovog mandata u Beču, u nekoliko navrata čulo u prestonici Austrije.
Veliko ime
– Svetomir Nikolajević veliko je ime u srpskom narodu u drugoj polovini XIX i XX veka. Gradska opština Vračar želi da sačuva uspomenu na značajne ljude koji su svojim radom i delom zadužili buduća pokolenja, a koji su nažalost ponekad nedovoljno predstavljeni. Pre 180 godina rođen je Svetomir Nikolajević, jedna od najznamenitijih ličnosti naše istorije. Bio je kosmopolita, zaljubljenik u dostignuća evropskog uma, ali i nacionalista u onom najčistijem, izvornom, najplemenitijem smislu. Bio je grandiozni zagovornik mira, a kao predsednik Svetske lige za mir i kandidat za Nobelovu nagradu, ali je dodela te nagrade, ratne 1915. godine, bila nemoguća – rečeno je na skupu. O Svetomiru Nikolajeviću govorio je predsednik Gradske opštine Vračar akademik prof. dr Milan Nedeljković, u čijoj se kući još tokom njegovog odrastanja govorilo.
– Moj otac veterinar Aleksandar Nedeljković obilazeći brojna sela Ubske opštine, kada se vraćao iz sela Raduše, Gola Glava, Blizanjski Vis i Pamukovice, neretko je spominjao ime Svetomira Nikolajevića, i njegove rođake sa kojima je tokom svoga posla razgovarao, i koji su se njime ponosili. Takođe, moja majka Nada Nedeljković koja je bila ekonomista u opštini Ub, a rodom iz Tvrdojevca, odnosno sela Zvizdara, puno toga mi je pričala, jer su Svetomir i njegova rodbina bila nekako na istom putu od Uba prema Raduši i Goloj Glavi – rekao je on.
Lekarsko stažiranje
Nedeljković je ispričao i jednu anegdotu tokom njegovog lekarskog stažiranja na Neurološkoj klinici Kliničkog centra Srbije, kada ga je profesorka Gospavić, koja je bila Valjevka, upitala po čemu je Ub poznat. Iako je prvo pomislio na Svetomira Nikolajevića, a potom na Branu Petronijevića i Rašu Plaovića, ona ga je prekinula i kazala da je Ub poznat po ćevapima, filozofu Brani Petronijeviću koji je iz Sovljaka, kao i po bardu našeg glumišta Raši Plaoviću. Predsednik Opštine Vračar je istakao da ga je upravo to navelo da razmišlja kako ljudi ne znaju dovoljno o delu Svetomira Nikolajevića i njegovim zaslugama, te da zaborav na njegov veliki doprinos predstavlja nepravdu. Stoga, obeležavanje 180 godina od njegovog rođenja, ovde na Vračaru, u srcu Beograda i Srbije, predstavlja veliku čast za njega lično i za Gradsku opštinu Vračar. On je predložio da se bista ove srpske legende postavi ispred Pedagoškog muzeja, kao i da se svake godine održava jedna velika akademija posvećena liku i delu Svetomira Nikolajevića.
Istorijski značaj
O istorijskom i političkom značaju Svetomira Nikolajevića govorio je istoričar i viši kustos Pedagoškog muzeja, autor izložbe koja je 2019. godine bila predstavljena u Pedagoškom muzeju pod nazivom “Od zaborava ka svetlu”, Filip Trajković. Iznoseći značajne istorijske podatke podsetio je prisutne zašto je važno da on nikada ne bude zaboravljen.
– Bio je čovek nesvakidašnje učenosti, snage da na svojim plećima ponese različite državne i državničke obaveze, ali i uma oplemenjenog humanitetom – istakao je Trajković.
Pedagoški rad
Advokat Dragan Savić, rodom iz Uba, predstavio je odnose Svetomira Nikolajevića sa ondašnjim istaknutim Ubljanima koji su živeli i radili u Beogradu, dok je o pedagoškoj karijeri Svetomira Nikolajevića i njegovom pedagoškom delovanju govorila istoričarka školstva i muzejski savetnik Branislava Jordanović.
Teoretičar književnosti
Svetomir Nikolajević je, između ostalog, bio i osnivač Katedre za svetsku književnost na Beogradskom univerzitetu, a kao izuzetan istoričar književnosti i sam je pisao. Stoga je o njegovom književnom radu govorila urednica izdavačke kuće Porta Libris Jovana Ristić. Seoska škola u Raduši već 30 godina ponosno nosi ime “Svetomir Nikolajević” i veoma doprinosi da se njegova izuzetna ličnost i ogromno delo otrgnu od zaborava. Početkom ove jeseni u ovoj osnovnoj školi održana je svečanost u čast ovog velikana. Đaci ove osnovne škole bili su gosti Gradske opštine Vračar i na svečanosti su prezentovali odlomke iz zapisa Svetomira Nikolajevića, kao i zapise njegovih savremenika o njemu.
Prestižne škole
Svečanost u čast Svetomira Nikolajevića, kojoj su prisustvovali i zamenik predsednika Dragi Lukić i šef Kabineta predsednika Nikola Jelenković, predstavlja još jedan korak u očuvanju tradicije i negovanju kulturno-istorijskog nasleđa, podsećajući sve prisutne na vrednosti koje je Svetomir nesebično prenosio svom narodu. Svetomir Nikolajević (1844-1922) bio je istaknuti srpski pisac, političar i profesor. Rođen je u Raduši, a školovao se na prestižnim evropskim univerzitetima.
Promocija kulture
Kao premijer Srbije (1894), ministar unutrašnjih poslova i gradonačelnik Beograda, značajno je uticao na razvoj srpske kulture i obrazovanja. Osnovao je Humanitarno društvo “Sveti Sava”, koje je promovisalo prosvetu i kulturu. Takođe, bio je prvi Srbin nominovan za Nobelovu nagradu.
Ovom prilikom Udruženje Svetomir Nikolajević, organizator beogradskog skupa, pripremilo je dve zahvalnice koje su dobitnicima predali prof. dr Snežana Nikolajević, praunuka Svetomira Nikolajevića i njegov bliski rođak Dejan Nikolajević, koji je bio i inicijator ovog okupljanja. Jedna je namenjena akademiku Milanu Nedeljkoviću, predsedniku opštine Vračar koji je veliki poštovalac Nikolajevića, a druga prof. dr Vojkanu Staniću, autoru monografije o Svetomiru Nikolajeviću.
Ljudska veličina
Monografija je štampana 2017. godine i slobodno se može reći da je bila pokretač renesanse Nikolajevićeve ličnosti i njegovog istorijskog značaja i značenja na mnogim poljima.
“Uvidevši o kakvoj je ljudskoj veličini reč, želeo sam da proširim i ojačam sećanje na njega, ne bih li, u određenoj meri, doprineo njegovom vraćanju iz zaborava, jer je on to zaslužio, baš kao i današnja generacija mladih ljudi kojoj može da bude veliki uzor. Jer takav jedan ljudski rad sadrži u sebi univerzalne vrednosti koje nikad ne gube na svojoj aktuelnosti”, napisao je u predgovoru. O tim Nikolajevićevim vrednostima, a naročito o njegovoj pacifičkoj misli i delovanju, Udruženje Svetomir Nikolajević nastoji da sačuva uspomenu i da ih aktuelizuje u sadašnjem vremenu.
