Loznica je nedavno na svečan način obeležila 31. avgust, dan kada su ustanici pod komandom potpukovnika Veselina Misite pre osamdeset godina oslobodili Loznicu od nemačkog okupatora 1941. godine.
Na te dane podsetila je izložba “Oslobođenje Loznice 31. avgusta 1941. godine” istoričara, Gorana Vilića i Zorana Tošića, postavljena u Muzeju Jadra. Posetioci mogu da se podsete dešavanja u periodu od aprila do kraja oktobra 1941, oslobođenja Loznice, ali i krvavog oktobra u Dragincu i ostalim selima gornjeg Jadra gde su nemački vojnici streljali oko 3.000 dece, žena i staraca. Prema rečima autora, izložba je kombinacija dve prethodne, one o oslobođenju Loznice od pre pet godina i one o streljanju u Dragincu. Kako su rekli, ti događaji su povezani.
Varoš na desnoj obali Drine bila je od 31. avgusta 1941. prvo veće oslobođeno mesto od Nemaca, a sloboda je trajala 40 dana. Na nemačke vojnike napad je pod Misitinim vođstvom izvelo oko 1.200 jadarskih ustanika, vojnih obveznika i civila. Misita je u borbi poginuo, a ustanici su imali osam poginulih i četiri ranjena.
Loznica je na slobodu posle povratka Nemaca čekala tri godine. Ponovo su je oslobodile partizanske jedinice 23. septembra 1944. i taj datum je do pre devetnaest godina slavljen kao Dan opštine.
Na otvaranju izložbe je govorio Vidoje Petrović, gradonačelnik Loznice koji je kazao da po ko zna koji put pokazujemo koliko nam je sloboda važna u životu, koliko imamo potrebu da negujemo ta osećanja i slobodarski duh i da “nikada, baš nikada ne dopustimo da najsvetliji trenuci u istoriji srpskog naroda i ovog grada i najsvetlije ličnosti kao učesnici događaja ne padnu u zaborav”.
– Najmanje što svaka generacija može da uradi jeste da kroz ovakve i slične manifestacije te događaje i ljude sačuvamo od zaborava i da uvek na nov način podstaknemo mlade da je nešto najdragocenije, najsvetlije, najblistavije, upravo sloboda i da pripadamo narodu koji nikada nije prihvatao ropstvo i tuđi jaram. Sloboda je duboko utkana u našem kraju od Boja na Loznici, preko Gučevske do Cerske bitke, a 31. avgust 1941. godine je savršena ilustracija sloge i viteštva, lekcija istinskog rodoljublja i humanog odnosa prema zarobljenim nemačkim vojnicima – kazao je gradonačelnik.
Goran Vilić je govoreći o oslobođenju Loznice naglasio da tada nije bilo ideoloških podela među ustanicima.
– Kao Dan ustanka naroda Srbije obeležavali smo 7. jul, ali moje i mišljenje kolega istoričara je da će ovaj datum, 31. avgust, biti dan početka ustanka protiv okupatora. Loznicu je tada oslobodilo nekoliko stotina ustanika bez ideoloških podela. Svi oni su, pre svega, bili patriote – rekao je Vilić.
Pre otvaranja izložbe članovi Udruženja ratnih dobrovoljaca 1912-1918. položili su vence na grob potpukovnika Veselina Misite, na mesto njegove pogibije i na njegovu spomen-bistu postavljenu u Loznici pre 23 godine.
Povodom 80. godišnjice od prvog oslobođenja u Vukovom domu kulture je održana i Svečana akademija pod nazivom “Loznica – slobodan grad’.
Ultimatum na nemačkom
Veselin Misita je u 33. godini postao najmlađi major Vojske Kraljevine Jugoslavije, a u 37. potpukovnik. Njega je početak Drugog svetskog rata zatekao u Banjaluci, a on nije priznao kapitulaciju. Došao je u Podrinje i u Manastiru Tronoša sa igumanom Georgijem Bojićem i saradnicima počeo pripreme za borbu protiv Nemaca. Misita je, kaže istoričar Tošić, prvi koji je Nemcima u Drugom svetskom ratu postavio ultimatum i to na nemačkom jeziku. U njemu je, prema svedočenjima učesnika napada, pisalo: “Aktivni i rezervni oficiri, podoficiri i redovi, sa svojim učiteljima i sveštenicima i celim okolnim građanstvom traže predaju grada, pri čemu vam se jemči svaka vojnička čast. Ukoliko ne izvršite predaju Loznice mi ćemo vas napasti i grad oteti. U tom slučaju nemate šta da tražite od nas, a rok za ispunjenje ovog zahteva je 30 minuta.”
Misita je posmrtno unapređen u čin pukovnika i odlikovan Karađorđevom zvezdom prvog stepena sa mačevima, a oslobođenje Loznice bio je do tada najveći oružani sukob sa nemačkom jedinicama na prostoru Jugoslavije.
Zarobljenici
Prilikom oslobođenja je zarobljena grupa od 93 nemačka vojnika prema kojima se postupalo u skladu sa međunarodnim ratnim pravima i zaplenjena je značajna količina oružja. Oni su sprovedeni u susednu Zajaču, a onda u manastir Čokešina koji su, zbog tamo smeštene partizanske bolnice, Nemci bombardovali i tada je poginulo dosta tih vojnika. Prema zarobljenim nemačkim vojnicima postupalo se u skladu sa međunarodnim ratnim pravima. Nemci su po povratku 11. oktobra 1941. zbog dobrog ophođenja prema njihovim zarobljenim vojnicima poštedeli Loznicu odmazde, ali su zato po selima gornjeg Jadra izvršili brojne zločine nad civilnim stanovništvom.
