U srednjem veku bio je razvijeno rudarsko mesto sa rudarima Saksoncima i Šlezima, koji su u Kratovo došli 1282., kada je pripadalo Srbiji. U Kratovu se vadila bakarna, olovna, gvozdena i srebrna ruda, a postojala je i kovnica novca. Uz lokalno stanovništvo i rudare Saksonce, u njemu su živeli i Dubrovčani trgovci. Tokom 16. veka Kratovo je bilo najvažnije rudarsko mesto evropske Turske, a posle austrijsko-turskog rata 1683-1699. naglo počinje da opada jer centar rudarske aktivnosti postaju obližnji gradići Zletovo i Probištip.
PRIVLAČI TURISTE
Za Kratovo su vezane brojne priče i legende, što ga čini privlačnim za turiste. Nekada je važio za gradić sa najviše mostova na Balkanu, a prema istraživanju profesora Stevana Simića, početkom 20. veka u Kratovu je bilo čak 17 mostova. Danas ih je ostalo svega pet, a najpoznatiji je Radin most, izgrađen pre 180 godina i visok 23 metra preko Manceve reke, koji je prema legendi, ostao čitav zato što je u njegove temelje zazidana mlada nevesta jednog od graditelja mosta.
Ispevana pesma– Ovo je najpoznatija legenda o kojoj je i poznata pevačica narodne muzike Vaska Ilijeva ispevala pesmu. |
Iako je danas ostalo veoma malo od nekadašnje autentičnosti tog mosta, predanja o njemu i dalje kao magnet privlače turiste i brojne putnike namernike.
Most je bio podignut i pušten u upotrebu 16. septembra 1833. godine, a za gradnju je bio zadužen Havzi paša, koji je zahvaljujući stanovnicima dubrovačke kolonije u Kratovu obezbedio zavidnu finansijsku pomoć iz Dubrovnika.
– Još krajem 14. veka poznati majstor Rade je izgradio most, kasnije poznat kao Radev most. Na obe strane mosta su bile stražare, a mostarina se naplaćivama u naturi – jajima, siru, mleku, medu… Oko 1820. godine most je uništio udar groma, čime su bile prekinute trgovinske veze sa okolnim gradovima jer se moralo kružiti preko Arguličkog mosta. Zato je morao biti izgrađen novi, kasnije poznat kao Radin most u neposrednoj blizini srušenog Radevog mosta, čiji ostaci i danas postoje – priča Stevče Donevski jedan od najpoznatijih hroničara grada.
MAJČIN AMANET
Predanja govore da je izgradnja Radinog mosta bila amanet majke devetoro braće zidara.
– Majka devetoro braće iz kratovskog sela Krilatica jednog dana je krenula na pijacu u Kumanovo, ali do tamo nije stigla jer je Kriva reka odnela Markov most. Zato je sinovima u amanet ostavila da grade po jedan most svuda gde budu išli – kaže Donevski.
Obećanje majci oni su počeli i da ispunjavaju, ali prilikom gradnje mosta na Mancevoj reci u Kratovu, on se stalno rušio. Ono što bi izgradili danju, noću bi palo. Verujući da ih je snašlo neko prokletstvo, braća su se dogovorila da snaju koja im narednog dana donese doručak zazidaju u temelje kako bi ga učvrstili. Za taj dogovor svi su rekli svojim suprugama, osim najmlađeg brata. Sutradan, kada je najmlađa Rada donela jelo majstorima, deveri su je uhvatili i živu zazidali u temelje mosta. Rada ih je zamolila da joj ostave desnu dojku da može podojiti svoje muško dete.
