U julskom izdanju magazina “Odbrana” objavljen je specijalni prilog o ađutantima srpskih vladara. Autor priloga je pukovnik dr Slobodan Đukić, a uz dozvolu autora i magazina “Odbrana”, “Vesti” prenose biografije ljudi o kojima se malo zna.
“Odbrana” je magazin Ministarstva odbrane i Vojske Srbije i nastavlja tradiciju “Ratnika”, prvog vojnog lista u Srbiji koji je izašao 24. januara 1879.
Ađutanti su delili sudbinu srpskih vladara. Obavljajući važnu i poverljivu dužnost oni su imali priliku da bliže upoznaju vladare i steknu njihovo poverenje. Međutim, tokom burnih političkih dešavanja – dinastičkih prevrata, državnih udara i političkih smena – ađutanti su bili izloženi udaru. Neki su svoju vernost vladaru platili životom, dok su drugi bili prognani iz zemlje, osuđeni na zatvorsku kaznu ili su izgubili službu. Mnogi od njih su do danas ostali zaboravljeni.
Kosta Janković
Konjički pukovnik Kosta Janković rođen je 1834. godine u Brašovi u Erdelju (današnja Rumunija). U mestu rođenja završio je osnovnu školu, a u Terezijanštatu u Češkoj regimentsku vojnu školu. Služio je u austrijskoj vojsci kao pešak i kao konjanik, u II ulanskoj regimenti. U Srbiju je došao 1862, kada je raspoređen u Dobrovoljački kor srpske vojske sa činom poručnika. Primljen je u podanstvo Kneževine Srbije i proizveden u čin aktivnog konjičkog poručnika 1864. godine. Sledeće godine postavljen je za komandira Konjičke učevne komande. Kao komandir eskadrona Kneževe garde bio je u sviti kneza Mihaila, prilikom njegovog putovanja u Carigrad 1867. godine. Na dužnost ađutanta postavljen je 1871. godine. Posle punoletstva, knez Milan je trebalo da se predstavi evropskim vladarima i od avgusta do oktobra 1873. obilazio je evropske prestonice. Najznačajnije je bilo putovanje u Tursku 1874. godine. Na svim ovim putovanjima kneza Milana pratio je ađutant Kosta Janković, koji se isticao poznavanjem stranih jezika. Govorio je srpski, nemački, rumunski, mađarski i italijanski, a razumeo grčki, francuski i engleski jezik. Knez Milan mu je ukazao veliko poverenje i 1880. imenovao ga je za maršala dvora. Posle abdikacije kralja Milana 1889, kao najstariji oficir u dvoru, preuzeo je brigu o maloletnom kralju Aleksandru Obrenoviću. Prilikom prve posete Beču 1891. car Franja Josif odlikovao je kralja Aleksandra Obrenovića velikim krstom Sv. Stefana. Austrijski car je odlikovao sva lica iz kraljeve svite, osim maršala dvora pukovnika Kostu Jankovića. Pošto je tokom dugogodišnje službe na srpskom dvoru dobio sva austrijska odlikovanja, car je pukovniku Jankoviću poklonio zlatnu tabakeru sa brilijantima. Kosta Janković je iznenada umro u Beogradu 1892. godine. Sahranjen je sa svim vojnim počastima koja su dolikovala njegovom činu, a po naređenju kralja Aleksandra u sprovodu je učestvovala i kraljeva garda.
Jovan Naumović
Pukovnik Jovan Naumović rođen je 29. avgusta 1813, u vreme najveće nesreće za Srbiju, kada su Turci ugušili Prvi srpski ustanak. Njegov otac Naum Karner bio je rodom iz Makedonije i za vreme ustanka prešao je sa porodicom u oslobođenu Srbiju. Posle propasti ustanka prešao je u Zemun, a odatle je sa ostalim srpskim emigrantima otišao u Besarabiju. Naum je bio u pratnji Đorđa Petrovića, vođe Prvog srpskog ustanka, koji se 1817. tajno vratio u Srbiju. Po nalogu kneza Miloša Obrenovića, u selu Radovanu u noći između 13. i 14. jula, ubijen je vožd Karađorđe, a sa njim i Naum Karner. Kasnije, kada se većina porodica srpskih emigranata vratila u Srbiju, knez Miloš prihvatio je porodicu pokojnog Nauma Karnera i starao se o njenom izdržavanju. Kada je knez Miloš 1833. godine uputio u Besarabiju 30 mladića da u ruskoj vojsci steknu vojno obrazovanje, među njima je bio i Naumov sin – Jovan Naumović. Posle povratka iz Besarabije Jovan Naumović proizveden je u čin konjičkog potporučnika. Knez Miloš je 1839. godine pod pritiskom svojih protivnika morao da napusti Srbiju, a nasledio ga je sin Mihailo Obrenović. U Srbiji je 1842. godine izbila buna protiv kneza Mihaila, koji je morao da napusti zemlju. Narodna skupština izabrala je za kneza Aleksandra Karađorđevića, sina vožda Karađorđa. Aleksandar je vodio računa da u ađutantsku službu uzima oficire verne dinastiji Karađorđević. Tako je 1843. za ađutanta uzeo konjičkog majora Jovana Naumovića.
Unapređenja i penzija
Tri godine posle postavljenja za ađutanta Jovan Naumović je unapređen u čin potpukovnika i postavljen na dužnost načelnika Crnorečkog okruga, pri čemu je zadržao zvanje počasnog ađutanta. Posle Svetoandrejske skupštine 1858. i povratka kneza Miloša u Srbiju postavljen je na dužnost načelnika Knjaževačkog okruga i nekoliko godina kasnije unapređen u čin pukovnika. Razrešen je dužnosti načelnika Knjaževačkog okruga 1871, kada je penzionisan. Umro je 1878. godine.
Zaverenik na zaverenika
Mihailo Naumović, sin pukovnika Jovana Naumovića, završio je Nižu školu Vojne akademije 1883. i Višu školu Vojne akademije 1887. godine. Oženio je ćerku generala Dimitrija Đurića. Bio je urednik “Službenog vojnog lista” od 1900. do 1902, a 1901. iz štampe je izašlo njegovo delo “Taktika”. Za ađutanta kralja Aleksandra Obrenovića imenovan je 1900. godine. Major Naumović priključio se grupi oficira predvođenoj Dragutinom Dimitrijevićem Apisom, koja je kovala zaveru protiv kralja Aleksandra. U noći 29. maja 1903, kada su zaverenici upali u dvor, potpukovnik Mihailo Naumović bio je na dužnosti dežurnog ađutanta. Ne znajući da je potpukovnik Naumović u zaveri, ubio ga je zaverenik poručnik Milić Simeunović.
