U julskom izdanju magazina “Odbrana” objavljen je specijalni prilog o ađutantima srpskih vladara. Autor priloga je pukovnik dr Slobodan Đukić, a uz dozvolu autora i magazina “Odbrana”, “Vesti” prenose biografije ljudi o kojima se malo zna. “Odbrana” je magazin Ministarstva odbrane i Vojske Srbije i nastavlja tradiciju “Ratnika”, prvog vojnog lista u Srbiji koji je izašao 24. januara 1879.
Ađutanti su delili sudbinu srpskih vladara. Obavljajući važnu i poverljivu dužnost oni su imali priliku da bliže upoznaju vladare i steknu njihovo poverenje. Međutim, tokom burnih političkih dešavanja – dinastičkih prevrata, državnih udara i političkih smena – ađutanti su bili izloženi udaru. Neki su svoju vernost vladaru platili životom, dok su drugi bili prognani iz zemlje, osuđeni na zatvorsku kaznu ili su izgubili službu. Mnogi od njih su do danas ostali zaboravljeni.
Dragutin Žabarac
Konjički pukovnik Dragutin Žabarac rođen je 1819. u selu Žabari u Lepeničkom srezu, u Kragujevačkom okrugu. Pre stupanja u vojsku bio je praktikant u sudu Kragujevačkog okruga. U vojsku je stupio 1837, a u čin konjičkog potporučnika unapređen je 1842. godine. Posle Vučićeve bune i dolaska kneza Aleksandra Karađorđevića na vlast 1842. bio je prinuđen da napusti službu u vojsci. Kao pristalica Obrenovića osuđen je na petogodišnje zatočenje u Gurgusovačkoj kuli 1844. godine. Pošto je amnestiran, bavio se zemljoradnjom i marvenom trgovinom. U državnu službu ponovo je stupio 1851. kada je obavljao dužnost službenika za poštanski protokol. Posle Svetoandrejske skupštine 1858. i povratka kneza Miloša na vlast u Srbiji brzo je napredovao. Unapređen je u čin konjičkog pukovnika 1862. i postavljen na dužnost prvog ađutanta kneza Mihaila Obrenovića. U vreme događaja na Čukur-česmi 1862. učestvovao je u sukobu sa Turcima u Beogradu. Do Luteranske crkve u Beogradu bila je jedna turska džamija, u koju su se posle početnih borbi sklonili mnogi Turci. Zatražili su nekog sa kim bi mogli da pregovaraju o predaji. Slučajno je naišao Dragutin Žabarac, ađutant kneza Mihaila. Rekli su mu da žele da se predaju, ali da im vlast obeća punu bezbednost, njima i njihovim porodicama, i da njihove žene ne budu izložene beščašću. Pošto su njihovi zahtevi prihvaćeni, svi su izašli iz džamije i smestili se u opštinsku zgradu, gde su prenoćili. Pukovnik Žabarac je 1867. bio pratilac kneza Mihaila Obrenovića prilikom njegovog odlaska u Carigrad na pregovore oko predaje gradova. Na Cveti, 6. aprila 1867, knez Mihailo je na Kalemegdanu svečano primio ključeve Beogradske tvrđave. Kada se uputio u grad, ispred njega su uporedo jahali prvi ađutant Dragutin Žabarac i jedan viši turski oficir. Posle pogibije kneza Mihaila u Košutnjaku 29. maja 1868, pukovnik Žabarac je sa policijom stigao na mesto tragičnog događaja i na dvorskim kolima preneo ga u Beograd. Umro je 1887. u Beogradu, kao konjički pukovnik u penziji.
Tihomilj Nikolić
General Tihomilj Nikolić rođen je 1832. u Kragujevcu. Njegov otac Jovan bio je načelnik Ekonomskog odeljenja Ministarstva unutrašnjih dela, a zatim direktor gimnazije u Negotinu. Osnovnu školu završio je u Kragujevcu, a gimnaziju u Beogradu. Na filozofskom odseku Liceja u Beogradu završio je dve godine. U vojsku je stupio 10. avgusta 1849. kao redov. Posle godinu dana provedenih u trupi upisao je Artilerijsku školu u Beogradu, kao pitomac I klase. Školovanje je završio 1855. kao prvi u rangu, kada je proizveden u čin artiljerijskog potporučnika. Već krajem iste godine, kao državni pitomac, upućen je u inostranstvo na školovanje. U Berlinu je završio dvogodišnji kurs Artilerijsko-inžinjerijske škole. Po završetku školovanja bio je na praksi u pionirskom bataljonu u Koblencu. Zatim je prešao u Lijež, gde je godinu dana bio na praksi u topolivnici i fabrici pušaka i municije. Po povratku iz inostranstva, 1858. godine, postavljen je za profesora Artilerijske škole. Kao artiljerijski oficir služio je u Užicu, Valjevu, Negotinu i Aleksincu. Kada je posle bombardovanja Beograda 1862. buknuo sukob između Srba i Turaka u Užicu, Nikolić se vladao i kao junak i kao mudar komandir, te je borba brzo prekinuta i spor raspravljen sa minimalnim žrtvama. Tihomilj Nikolić je 1867. bio pratilac kneza Mihaila prilikom njegovog odlaska u Carigrad na pregovore oko predaje gradova. U vreme pogibije kneza Mihaila u Košutnjaku, bio je na školovanju u Francuskoj, pa je upućen u Pariz da dovede mladog kneza Milana u Srbiju. U svojstvu kneževog ađutanta, Nikolić je 1872. nosio notifikaciju kneza Milana sultanu u Carigrad. Nalazio se i u pratnji kneza Milana prilikom putovanja u Carigrad aprila 1874. godine. U vreme kada je bio na dužnosti ministra vojnog izvršena je mobilizacija narodne vojske i vođene su operacije u ratu sa Turcima 1876. godine.
Povratak u službu
Po svojoj molbi Tihomilj Nikolić je penzionisan kao pukovnik 1878. godine. U aktiv u službu vraćen je 1882, kada je unapređen u čin generala i postavljen za komandanta Šumadijskog korpusa. Ukazom kralja Milana Obrenovića 1883. postavljen je za glavnog komandanta vojske, određene da povrati red u Crnorečkom okrugu u vreme Timočke bune. Na dužnosti kancelara kraljevih ordena nalazio se od januara 1883. pa sve do prerane smrti 1886. godine. Nakon njegove smrti, 4. pešadijski puk I poziva narodne vojske poneo je njegovo ime.
Kartanje u kafani Pariz
General Tihomilj Nikolić uživao je veliki ugled u beogradskom društvu, o čemu u svojim zapisima svedoči i Kosta Hristić.
“Kafana Pariz na Terazijama u Beogradu bila je prva po usluzi, nameštaju i gostima koji su je posećivali. U prvom delu kafane, duž zida levo i desno sedeli su za stolovima i igrali šaha: major Joca Praporčetović, sudija Joca Lešjanin, doktor Milan Jovanović Morski, dvorski sekretar Dimitrije Joksić i drugi. Dalje, u zasebnom delu, bili su kartaški stolovi, za kojim su se kartali pukovnik Tihomilj Nikolić, đeneral Belimarković, potpukovnik Đorđe Duka Pešika i advokat Dragutin Petrović. Pukovnik Nikolić u širokim ‘francuskim’ pantalonama, utegnut u mundir besprekornog kroja, izbrijan, marcijalan, uzdignutih brkova, veselo je pozdravljao goste levo i desno. I, s nekom ironijom, dovikujući onima, nadnesenim nad šahovskom tablom: ‘Kunjate li, braćo, kunjate li?’, prolazio mimo njih svome društvu, koje ga je već čekalo sa razastrtim kartama na zelenoj čoji.”
Sutra – Nepravedno zapostavljeni: Ađutanti srpskih vladara (4): Maršal Dvora
