Mada je članica Evropske unije, a istovremeno po Ustavu utemeljena na “antifašizmu”, u Hrvatskoj još postoje ulice čiji nazivi nedvosmisleno ukazuju na veličanje Nezavisne Države Hrvatske. Na ovu činjenicu nedavno je u Hrvatskom saboru upozorila Dragana Jeckov, poslanica Samostalne demokratske srpske stranke, što je izazvalo buru u novom skupštinskom sazivu.
“U gradovima još postoje ulice koje nose imena pripadnika i ideologa ustaškog pokreta, odnosno ustaških funkcionera, to jest ratnih zločinaca”, kazala je Jeckova i navela da se te ulice, između ostalog, nalaze u Zagrebu, Bjelovaru, Slavonskom Brodu, Vinkovcima…
Ona je objasnila da većina tih ulica nose nazive Mile Budaka – ministra u vladi NDH, najpoznatijeg po izjavi da “trećinu Srba treba proterati, trećinu pokatoličiti, a trećinu pobiti”, zatim ulice “10. april” – datuma kada je 1941. godine osnovana NDH, te mnogih drugih ličnosti koje su bile aktivno uključene u vlast ondašnje NDH.
“Ta mesta nisu tako nazvana zbog zasluga tih ljudi na drugim poljima, to je urađeno jedino zbog rehabilitacije ustaškog režima”, poručila je Jeckova.
Taj proces u Hrvatskoj, prema oceni Miodraga Linte, ušao je u završnu fazu.
– Činjenica da u 12 hrvatskih gradova postoje ulice nazvane po ljudima koji su bili najbliži saradnici poglavnika Ante Pavelića ili su bili bliski ustaškom režimu, jeste jedan od mnogih dokaza da temelj današnje Hrvatske nije antifašizam, kako to formalno stoji u Ustavu. Da je na delu finalizacija rehabilitacije ustaškog pokreta potvrđuje, između ostalog, i to što većina Hrvata ustaše smatra borcima za hrvatsku slobodu, a ne ubicama i ratnim zločincima – smatra Linta.
Predsednik Veritasa Savo Štrbac ocenjuje za “Vesti” da je praksa davanja imena ulicama po ličnostima ili događajima direktno povezanim sa periodom trajanja NDH nastala početkom devedesetih, ali da do danas nije bilo političke volje da se išta promeni.
– Političari u Hrvatskoj, ali i njeni zvaničnici faktički nikada nisu prestali da koketiraju sa ustaštvom, jer su svesni da time pridobijaju veliki broj glasača. Setimo se aktuelnog predsednika Zorana Milanovića, koji je za prošle izbore izmislio da mu je deda bio ustaša, očekujući da će na taj način ostati premijer ili Andreja Plenkovića, koji nije želeo da naredi skidanje table “za dom spremni” u Jasenovcu, već je oformio “veće staraca” kako bi oni bili odgovorni za posledice – ističe Štrbac.
Srpski portal Novosti iz Zagreba podseća da je još 2013. najavljen “sudski obračun” sa ulicama koje nose imena Mile Budaka ili 10. aprila. Međutim, do danas se malo toga promenilo.
“Sedam godina posle, ministar bogoštovlja i nastave u prvoj endehazijskoj vladi, te takođe ministar spoljnih poslova Budak i dalje je čvrsto uzemljen na jugu i istoku zemlje. Ulice nazvane imenom pisca “Ognjišta”, ali i potpisnika rasnih zakona pod kojim su ubijene na hiljade Srba, Roma, Jevreja i ustaškom režimu neposlušnih Hrvata pronalazimo u opštinama Pakoštane i Lovinac, u Pleternici, Slavonskom Brodu, Vinkovcima, Jasenicama, naselju Ruščica u slavonskoj opštini Klakar, te na Pagu. Jedan bespravno sagrađeni mol u Bilicama kraj Šibenika takođe je u međuvremenu, 2016. godine, nazvan njegovim imenom, pri čemu je načelnik Bilica Josip Ćaleta Car poručio da niti jedna državna institucija nije na to uložila prigovor”, navode Novosti.
Ali, sem imena Budaka ili datuma osnivanja NDH, širom Hrvatske se nalaze ulice manje poznatih ličnosti iz perioda Drugog svetskog rata.
U zagrebačkoj četvrti Črnomerec je i Ulica Franje Nevistića – pravnika i urednika nedeljnika “Spremnost”, koji je u više tekstova tvrdio da je “nemoguće odvojiti poglavnika i njegov ustaški pokret od hrvatskog naroda”.
U Zagrebu je i Ulica Ivana Oršanića – državnog sekretara za trgovinu i zapovednika Ustaške mladeži, koji je poput Nevistića emigrirao, a onda se bavio veličanjem poražene NDH. Obe ulice su izglasane 1995. godine. Novosti otkrivaju i da se preko puta Fraterščice nalaze ulice pesnika Branka Klarića, nestalog u Blajburgu, kao i pesnika Srećka Karamana, koji je bio upravni službenik u NDH.
Partizani u fašističkom okruženju
U Bjelovaru, nedaleko od obnovljene spomen- ploče braći Bakić – pripadnicima antifašističkog pokreta, nalazi se Ulica Stjepana Javora, pravaša i bliskog saradnika ustaške emigracije i Ante Pavelića, ali i Ulica Julija Makanca – doktora filozofije, koji je od 1942. godine u Ustaškoj mladeži bio zadužen za “duhovni odgoj”, a zatim, sve do hapšenja 1945. godine bio ministar prosvete u NDH, zbog čega je i osuđen na smrt i streljan.
U Petrinji i u Župi dubrovačkoj se nalaze i Ulice Vinka Nikolića, jednog od šefova u Ustaškom stožeru u Zagrebu, koji se 1990. godine vratio iz emigracije, a zatim jedno vreme bio zastupnik u Županijskom domu Sabora, a onda i zamenik predsednika Matice Hrvatske.
Ni u Dubrovniku nisu ostali imuni na “nostalgiju”, pa tako jedna ulica nosi ime Ante Sugje, pripadnika ustaškog pokreta i konzula NDH u Pragu.
Kozmetičke promene
Ipak, neki gradovi u Hrvatskoj su ispoštovali odluku Ustavnog suda, pa je tako ime Mile Budaka uklonjeno iz naziva ulica u Virovitici i Komiži.
Savo Štrbac (na slici) ističe da su mnoge lokalne samouprave u Hrvatskoj ispoštovale odluku suda, a zatim pribegle lukavstvu.
– Tabla sa spornim imenom se skine, ali se ne postavi nova, pa ljudi nastavljaju da koriste to ukinuto ime. Ili, u Slatinskom Drenovcu, gde je odlukom Ustavnog suda iz 2017. godine naloženo da se ukloni naziv ulice “10. travanj”, ali do danas lokalna samouprava nije uspela da “pronađe” neki drugi naziv, pa je taj i dalje aktuelan – objašnjava Štrbac.
Političke igre
Iako je ukazivanje Dragane Jeckov (na slici) iz SDSS na veličanje NDH izazvalo burne i neprimerene reakcije hrvatskih poslanika, mnogi smatraju da stranka na čijem je čelu Milorad Pupovac i u toj priči ima neku vrstu “dogovora” sa koalicionim partnerom HDZ-om.
– Očigledna je želja SDSS da se na svaki način izvuče iz sasvim pogrešne odluke da daju legitimitet akciji “Oluja”, a nema boljeg načina nego udariti po “ustaštvu”. Istovremeno, Plenković još jednom pokazuje da je najmudriji hrvatski političar, jer je Srbe poturio da pričaju o ustaštvu, a u zamenu je postigao ono što niko pre njega nije – da Srbi priznaju “Oluju”. Nemam dileme da će na kraju neke ulice i biti promenjene i da će SDSS to pripisati za svoju zaslugu. Hrvati će još jednom Srbima velikodušno dati nešto što im po Ustavu pripada od početka – tvrdi Štrbac.
