Temelj društvenog života u Srbiji poslednjih decenija 19. veka činile su političke partije. Srpska napredna stranka nije bila masovna, ali je nekoliko puta dolazila na vlast, i to uvek u najburnijim godinama. Važila je za stranku reda i čvrste ruke. Uglavnom ju je sačinjavala birokratija, ponešto bogatih trgovaca, a najmanje seljaka. Naprednjake je predvodio Milutin Garašanin, sin Ilije Garašanina, autora prvog srpskog političkog programa poznatog kao "Načertanije".
U prvo vreme vladavine naprednjaci su građanima dopuštali razne političke slobode i ljudska prava. Ali, kasnije su ih toliko stegli da ih je narod strahovito omrznuo. Po svrgavanju s vlasti predstavnicima Napredne stranke pretio je linč, kuće i imanja su im paljeni. Kralj Milan Obrenović, kome su verno služili, ostavio ih je na cedilu čim je pronašao zajednički jezik sa daleko brojnijom Radikalnom strankom. U takvim okolnostima Naprednjačka stranka je 1896. godine raspuštena.
Od 1858. Liberalna, a od 1881. Narodna liberalna stranka okupljala je bogate trgovce i seljake, ali i generale. U njoj su uticaj delile dve čuvene beogradske porodice, Hadži-Tomići i Baba-Dudići. Njihova reč je bila presudna i za dovođenje Petra Prvog Karađorđevića na srpski presto 1903. godine. Međutim, stranka se potom podelila i nestala sa političke scene. Najpoznatija ličnost liberala bez sumnje je bio Jovan Ristić, zapamćen kao diplomata, ali i po tome što gotovo da nije bilo državničke funkcije koju on nije obavljao.
|
Od vojnika do diplomate |
