Uz prisustvo velikog broja vernika iz cele Srbije i bogat kulturno-umetnički program, manastir Svetog Nikole iz Vranja – jedna je od najstarijih pravoslavnih bogomolja iz takozvane Pčinjske Svete gore, proslavio je manastirsku slavu posvećenu prenosu moštiju Svetog oca Nikolaja – Mirlikijskog čudotvorca, koja je u narodu poznatija kao letnji Sveti Nikola.
Kum slave ove godine bio je episkop bihaćko-petrovački Sergije koji je na dar manastiru doneo deo moštiju Svetih prepodobnomučenika Rmanjskih.
Manastir je tako bogatiji za još jednu svetu relikviju, a ovaj događaj je bio i uvod u značajan istorijski datum koji će se svečano obeležiti 4. oktobra – 700 godina od početka gradnje i 690 godina postojanja.
– Eparhija vranjska deli stradalničku sudbinu mnogih drugih eparhija gde je pravoslavni narod srpski mnogo postradao u prethodnih 100 godina. Bilo je stradanja i za vreme Turaka, Bugarske okupacione vojske, ali stradanje u Prvom svetskom ratu bilo je strašno. Oni su prolili krv zato što je Gospod to dopustio, ali rekao nam je da će nas ubijati, osuđivati, da će se od nas odricati najbliži naši, da ćemo u svetu imati nevolje jer nismo iz ovog sveta, kao što ni on nije iz ovog sveta. A iz kog je sveta to Isus Hrist i iz kog smo mi sveta, ako nismo od ovoga? Jesmo poreklom, ali naš svet, naše nebo i naša zemlje je ono gore, ono što ne prolazi. Naš svet je na nebesima, u carstvu nebeskom – poručio je vladika Sergije posle svečanog rezanja slavskog kolača i arhijerejske liturgije koju je služio zajedno sa episkopom vranjskim Pahomijem.
Veza s Hilandarom
Protonamesnik Vedran Kostić, ekonom manastira, ističe da je upravo zahvaljujući vladici Pahomiju najveći broj srpskih svetinja obnovljen.
– A treba napomenuti, mnogi ne znaju, na prostoru Pčinjske Svete gore se nalazi više od 180 crkava i manastira. Većina su metohi manastira Hilandar, baš kao i manastir Svetog Nikole – ističe protonamesnik Kostić.
Manastir Svetog Nikole, dragulj juga Srbije, potiče iz prve polovine 14. veka. Prema dostupnim istorijskim podacima, sazidan je između 1322. i 1331. godine. Izgradnju je naložio kralj Stefan Dečanski, koji je kasnije manastirsku crkvu i imanje prepisao knezu Baldovinu. Knez Baldovin najpre podigao Crkvu Svetog Nikole kao porodičnu zadužbinu, a zatim se njegov sin župan Maljušat saglasio sa željom cara Dušana da se hram daruje, carskom poveljom nastalom između 1343. i 1345.
– Povelja kojom se ovo darivanje potvrđuje napisana je u periodu 1343-1345. godine i predstavlja prvi pisani trag o Crkvi Svetog Nikole, kao metohu manastira Hilandara. U srednjovekovnoj Srbiji, Vranje je bilo ne samo duhovno već i ekonomski povezano sa manastirom Hilandarom, središtem srpskog duhovnog života, pa zato ne treba da čudi što je i Crkva Svetog Nikole, kao i naselja u Donjem Vranju, Sobinu, Dubnici, Katunu i Sodercu, priložena manastiru Hilandaru. Sve do turskog osvajanja Vranja u njemu su obitavali svetogorski monasi – ističe protonamesnik Kostić.
Naš sagovornik dodaje da je manastir u više navrata spaljivan, ali svaki put uz veru naroda u Gospoda je vaskrsavao.
– Manastir je prvi put postradao posle Maričke bitke i Boja na Kosovu. Turci su posle proboja na ove prostore činili sve da zatru svaki znak hrišćanstva, ali verujući narod je dolazio i molio se Bogu. Čak i na tim ruševinama događala su se čudnovata isceljenja koja manastir Svetog Nikole prate do današnjih dana – navodi sveštenik.
Vraćen stari sjaj
Prema dostupnim podacima, odmah po oslobođenju Vranja 1878. godine, u vreme vladavine Obrenovića krenula je i obnova manastira Svetog Nikole, a završena za vreme vladavine Karađorđevića.
– Obnova same crkve završena je 1905. godine kada ju je osvešta niški episkop Nikanor položivši Sveti antemis. Ali ova svetinja je ubrzo doživela novo razaranje od strane Bugara u Prvom svetskom ratu. Vraćanjem ovih prostora pod okrilje Srbije, mitropolit skopski Josif 1934. počeo je da gradi spomen-kosturnicu u blizini manastira, ali je Drugi svetski rat to omeo, a kasnije su vlasti zabranile nastavak gradnje.
Tužnu sudbinu ova svetinja je doživela posle 1945. godine. Niko nije rušio crkve i manastire, ali nije bilo ni političke volje da se na jugu Srbije dozvoli obnova porušenih pravoslavnih svetinja.
– Tek sa dolaskom vladike Pahomija za episkopa vranjskog 1992. godine mnoge svetinje počinju da vraćaju stari sjaj. Manastir je 1994. godine proglašen za vladičansku rezidenciju i od tada se krenulo u obnovu koja se odvijala u nekoliko faza. Najpre je 1996. obnovljena crkva i dograđen konak. U manastirskom konaku je od 2001. godine čuvana izložba sa više od 3.000 fotografija o stradanju Srba u 20. veku. Nažalost, maja 2003. konak je zahvatio požar većih razmera, pa su tako izgorele i fotografije, te je morala ponovo da se radi njegova obnova – priča otac Vedran.
On dodaje da se 2002. godine u manastiru gradi kula – pirg, po ugledu na Hilandarski pirg Svetog Save. Danas se tu čuva celokupna arhiva Eparhije vranjske, ali i riznica i biblioteka. Protonamesnik Vedran Kostić otkriva “da je zahvaljujući Božjoj volji i molitvama Svetog Nikole”, za samo godinu dana došlo do oslikavanja kompletne unutrašnjosti crkve.
– Pokrenuli smo veliku akciju u koju su bile uključene i “Vesti” da se oslika ova svetinja. Zvuči neverovatno, ali verujući narod je za samo nekoliko meseci uspeo da nam pomogne u nameri da sakupimo potrebna sredstva i čitava crkva je sada u freskama i ikonama.
“Voda živa”
Obraćajući se verujućem narodu, vladika Pahomije je istakao da ove godine “svetonikolajevska obitelj obeležava 690 godina postojanja” gde su se “generacije i generacije napajale vodom živom”, odnosno blagodaću Duha Svetoga.
– Prinevši beskrvnu žrtvu Gospod Isus Hristos nam je podelio Telo i Krv Gospodnju i mi smo se napili te “vode žive od koje se ne žedni” i kroz Gospoda Isusa Hrista se sjedinili jedni sa drugima, što je i suština našega života u Crkvi i početak Carstva Nebeskoga i večnoga života jer je Gospod rekao da je Carstvo Nebesko unutra u nama – naglasio je vladika Pahomije.
Umetnički program
U umetničkom delu obeležavanja slave manastira Sveti Nikola u Vranju učestvovali su hor “Sveti kralj Milutin” iz Beograda, hor Muzičke škole “Stevan Mokranjac” iz Vranja i vokalna solistkinja Ivana Tasić-Mitić. Oni su izvodili stare srpske pesme, koje su odzvanjale u porti manastira.
Spomen-kosturnica
U manastiru Sveti Nikola nalazi se i spomen-kosturnica u kojoj se nalaze kosti više od 200 surduličkih mučenika. Sveti Arhijerejski SPC je odredio 29. maj za praznovanje Mučenika surduličkih, a proglašeni su za svece 24. maja 2017. godine na predlog eparhije vranjske i vladike Pahomija.
Reč je o Srbima koji su stradali od ruke bugarskih okupatora posle povlačenja srpske vojske preko Albanije. Bila je to “srpska kasapnica” jer je u Surdulici zasedao bugarski ratni sud, pa pobijeno stanovništvo nije samo iz ovog mesta i Masuričkog sreza, već iz svih delova Kraljevine Srbije, prvenstveno iz vranjskog, pirotskog, topličkog i niškog okruga, sa Kosova i iz Vardarske Srbije.
Žrtve su ubijane u početku streljanjem, ali se ubrzo pribeglo “tišim” metodama – noževi, motke, kamenje. Većina pronađenih posmrtnih ostataka ima rupu u lobanji, od udarca tupim predmetom u glavu. Ako bi neko u rovu, koji su sami kopali, pokazivao znake života, dotukli bi ga kamenjem.
Mošti mučenika bile su pohranjene u spomen-kosturnici u Surdulici koja je podignuta 1924. godine. Želeći da uništi svaki trag o zločinima iz Prvog svetskog rata, bugarski okupatori su 1943. godine srušili do temelja spomen-kosturnicu, a mošti su zakopali na više lokacija u Surdulici. Jedna lokacija bila je na surduličkom Starom groblju gde je 2010. godine većina svetih moštiju pohranjena u spomen-kosturnicu u tom gradu.
– Kako se i u manastiru Sveti Nikola u Vranju nalazi veliki broj moštiju Surduličkih mučenika ideja je da se obnovi dovrši spomen-kosturnica – kaže protonamesnik Vedran Kostić.
On poziva verujući narod da pomogne.
– Da se zajedno ujedinimo i sakupimo novac za obnovu spomen-kosturnice u manastiru Sveti Nikola, kako bi naši sveti preci dobili zasluženo mesto počinka – ističe naš sagovornik.
Oni koji žele da pomognu u obnovi kosturnice mogu da se javei protonamesniku Vedranu Kostiću na brojeve telefona +38165/988-89-92 i +38160/064-07-94 ili sredstva za obnovu kosturnice uplate na namenske račune ove eparhije.
Mošti 23 svetaca
Duhovno bogatstvo manastira su pored replike Svete Bogorodice Trojeručice i čestice moštiju 23 svetitelja od ranog hrišćanstva pa sve do 20. veka.
Između ostalih, tu se nalaze i mošti Vitlejemskih mučenika, Svetog arhiđakona Stefana, Svetog Nektarija Eginskog, Jovana Zlatoustog, Ignjatija Bogonosca, Surduličkih i Jasenovačkih mučenika…
– U manastiru su i replike ikone Svetog Nikole koja se nalazi u Bariju, koju je darivao Sveti kralj Stefan Dečanski i ikone Bogorodice Trojeručice Hilandarske koja je rađena od istog materijala kao originalna i pred kojom se događaju isceljenja od teških bolesti – otkriva protonamesnik Vedran Kostić.
..
