“Program naše Crkve i program ovoga patrijarha jeste mir i samo mir, i to prvo pomirenje, praštanje i mir sa onima koji su nam najbliži, sa onim koji nam je prvi sused, mir kao jedina mogućnost opstanka i naše i njihove dece”, poručio je patrijarh srpski Porfirije u svojoj prvoj besedi posle ustoličenja u tron pećkih i patrijaraha srpskih juče u Pećkoj patrijaršiji, na Kosovu i Metohiji.
Čin hirotonisanja održan je na praznik Pokrova Presvete Bogorodice, uz sasluženje više arhijereja SPC, a obraćajući se sveštenicima i okupljenom narodu patrijarh je pozvao na molitvu “za sve ljude, našu braću i sestre, za sve sunarodnike, ali i za sve one sa kojima živimo na ovim prostorima, uključujući i pre svih braću Albance”.
Beseda na tronu
– Da gradimo zajedno mir kao što su gradile srpske porodice zajedno sa albanskim porodicama – rekao je patrijarh i napomenuo da su Albanci, bez obzira na to što su bili muslimani, ili baš zbog toga što su bili muslimani i iskreno verujući ljudi – znali za moć molitve.
Znali su, kaže, da se u pravoslavnim svetinjama moli i za njih i za njihovu decu, i da Bog kao apsolutna ljubav, kao ljubav po svojoj suštini, ne gleda na to ko je ko, da su svi Božja deca.
– Želeo sam, braćo i sestre, da ovo odmah na početku naglasim, da podvučem, da snažno istaknem, da svi znaju da niko ne bi naknadno pripisivao srpskoj crkvi nešto drugo, da ne bi učitavali drugi i drugačiji program srpskoga patrijarha, program koji je različit od zapovesti Božjih, od jevanđelja Hristovog – napomenuo je patrijarh.
Sa ovog svetog mesta, kako je istakao, poručujemo i Srbima i Albancima i svima koji žive na ovim prostorima – prepoznajemo Boga i čuvajmo jedni druge, jer želja za mirom saglasna je sa osnovnim načelima naše vere. Istakao je da to od nas očekuju i naši preci i prethodnici i da je pećki tron najbliži presto Bogu koji je naš narod sagradio.
Dom pravoslavlja
– Zato je Pećka patrijaršija naša najsigurnija kuća, a i ako smo i daleko od nje, ne smemo je zaboraviti, jer odavde dolazi blagoslov Božji, Svetog Save, a taj blagoslov čuva sve naše svetinje na KiM, čuva Crkvu i srpski pravoslavni narod da opstane u svom domu jer je Kosovo i Metohija dom srpskog pravoslavnog naroda. Ovde smo se rodili za Hrista, ovde na KiM smo videli svetlost istinitu, stekli veru istinitu Trojici nerazdeljivoj – rekao je patrijarh.
Ističe da pećki tron najbolje čuvaju monahinje u tom manastiru, ali i drugi monasi u južnoj pokrajini i naglašava da srpski pravoslavni narod koji živi na KiM je taj koji uzdiže pećki tron najviše što se može uzneti.
– Naša međusobna podrška i naše zajedničke molitve deo su naše neraskidive zajednice koja je iznad svake ideologije, iznad svake politike i zato, braćo i sestre, sabrani ovde u Pećkoj patrijaršiji, najbolje što možemo je da se molimo Presvetoj Bogorodici da nas zastupa kod Gospoda da nam on podari mir i razumevanje, mir u našim srcima, mir u porodicama, u društvima, u narodu, među susedima, naš mir zajedno sa njima i mir iznad svega – rekao je patrijarh.
Dostojan!
Sam čin ustoličenja srpskih patrijaraha sličan je onom koji je viđen u beogradskoj Sabornoj crkvi 19. februara 2021. godine, dan po izboru mitropolita zagrebačko-ljubljanskog Porfirija (Perića) za 46. poglavara Srpske pravoslavne crkve. Počeo je u prvom delu liturgije kada su dva po činu najstarija arhijereja, mitropolit dabrobosanski Hrizostom i mitropolit crnogorsko-primorski Joanikije, uveli patrijarha u presto na oltaru. Na kraju svete arhijerejske liturgije patrijarh je uveden u drveni tron pećkih patrijaraha. Mitropoliti su mu uručili simbole patrijarha: belu panakamilavku s krstom, zatim panagiju svih srpskih svetitelja koja je darovana od strane države prvom srpskom patrijarhu vaspostavljene Pećke patrijaršije Dimitriju (Pavloviću), koja ostaje kao nasleđe svih patrijarha srpskih, kao i žezal.
Uvođenje u tron pratili su povici prisutnih “Aksios” (Dostojan).
Osim velikog broja građana, ustoličenju su prisustvovali i predstavnici srpske liste, kao i predstavnici Kfora. Na Kosovo je stigao i princ prestolonaslednik Filip Karađorđević, kome je ukazana posebna čast pošto je smešten u tzv. stasidiju, u kojoj su u vreme kraljevine bili smešteni vladari. Ustoličenju patrijarha Porfirija trebalo je da prisustvuju i ministar Nenad Popović i predsednik Komisije za nestala lica Veljko Odalović, kojima predstavnici privremenih institucija nisu dozvolili ulazak na teritoriju Kosova i Metohije, kao ni Petru Petkoviću, direktoru Kancelarije za KiM.
Albanci čuvari Pećke patrijaršije
Redakcija “Vesti” dobila je dobrotom monaha dr Pavla (Kondića), istoričara i sabrata manastira Stanjevići iz Mitropolije crnogorsko-primorske, fotografiju sa ustoličenja Patrijarha srpskog Germana od 29. maja 1960. godine, na kojoj se prvi zdesna nalazi blaženopočivši patrijarh srpski Irinej, dok se u centralnom delu nalazi Albanac “manastirski vojvoda” koji u naručju drži svoga sina. Albanci su tri veka bili čuvari srpskih svetinja na Kosovu i Metohiji od pljački, pustošenja i progona raznih odmetničkih bandi.
Svetinja u mraku
Na kraju ceremonije ustoličenja dogodila se pomalo neobična situacija, budući da je nestalo struje u Pećkoj patrijaršiji.
Tea Todorović (Goraždevac)
– Rodom sam iz Goraždevca kod Peći. Idem u srednju školu u Kragujevcu i danas sam došla da prisustvujem ustoličenju. Srce mi je puno kad vidim da je u mojoj Peći ovoliko srpskog naroda okupljenog u veri. Uliva mi nadu i da ćemo se vratiti svi, da se srpstvo ovde obnovi i u veri složi.
Petar Josipović (Beograd)
– Više od deset puta sam dolazio u Pećku patrijaršiju, ali je ovo najznačajniji događaj kom prisustvujem. Broj ljudi sve govori, ovo je istorijski događaj. Veoma je lepo videti sabrani narod oko ovako lepe stvari. Pravoslavna vera je jedina stvar koja može ovako da nas okupi na jednom mestu.
Predrag Vujisić (Herceg Novi)
– Došao sam da podržim ovu svečanost. Svaka moja priča je izlišna, svako treba da posluša besedu njegove svetosti patrijarha i da se drži toga koliko je moguće. Samo ustoličenje je mnogo značajno i za Pećku patrijaršiju i za sve nas Srbe. Ova svetinja je kao što znamo opstala zahvaljujući monahinjama, mati igumaniji koja se upokojila, ali sestre nastavljaju njeno delo. Na današnji dan moramo da se setimo i blaženopočivšeg mitropolita Amfilohija koji je veliku ljubav ovde uložio.
Želimo da svi Srbi ostanu ovde i da onima koji su otišli pomognemo da se vrate.
Peć kao srpski Sion
Manastir Pećka patrijaršija kroz vekove pod svojim svodovima čuva svešteni tron, ikonu Majke Božje Pećke, kao i grobove srpskih arhiepiskopa i patrijarha, tradicionalno je sedište u kom su vekovima ustoličavani srpski patrijarsi, a ujedno je i naziv za Srpsku patrijaršiju.
Arhimandrit Ilarion i imenovani episkop novobrdski kaže da čin ustoličenja govori o kontinuitetu SPC na prostorima Kosova i Metohije koji seže duboko u drevnost. Pećka patrijaršija je, kaže, srpski Sion (brdo u Jerusalimu gde se odigrala tajna večera na kojoj su bili Isus i apostoli) jer je Sveti Sava želeo da ona bude svetionik za sve crkve pod njenom jurisdikcijom od dobijanja autokefalnosti 1219. godine.
Na saboru koji je održan u Skoplju, srpski arhiepiskop Joanikije II
proglašen je 1346. za prvog srpskog patrijarha, sa prestolom u Pećkom manastiru. Dva veka nakon toga, česti ustanci i seobe Srba iz Osmanskog carstva oslabili su srpsku crkvu i uzdrmali samostalnost Pećke patrijaršije koju su 1766. godine uspeli da ukinu fanarioti, zajedno sa turskim vlastima.
Pećka patrijaršija je ponovo uspostavljena 1920. godine, a prvi patrijarh koji je u Pećkom manastiru ustoličen, nakon obnavljanja patrijaršije, jeste patrijarh Dimitrije 1924. godine. Kasnije su u Pećkoj patrijaršiji ustoličeni i njegovi naslednici na tronu Svetog Save – patrijarh Varnava 1930, patrijarh Gavrilo 1938, patrijarh German 1960, patrijarh Pavle 1994. godine i patrijarh Irinej u oktobru 2010.
Svetsko kulturno blago
Manastirski kompleks crvene fasade u okolini Peći danas čine četiri crkve građene čitav vek, od sredine 13. do sredine 14. veka: Svetih apostola – glavna i najstarija, Crkva Majke Božje, Svetog Dimitrija i Bogorodičina crkva sa crkvicom Svetog Nikole.
I pored gubitaka dragocene imovine tokom vekova, riznica Pećke patrijaršije predstavlja jedno od najvećih blaga srpske srednjovekovne države, a od 2006. godine Pećka patrijaršija je deo svetske kulturne baštine od izuzetne vrednosti, a 2008. vraćena joj je karakteristična fasada crvene boje. U Pećkoj patrijaršiji se čuva i ikona Bogorodice koju vernici smatraju čudotvornom – Pećka krasnica, koja je često okićena zlatom i dukatima. Ikonu je prema predanju naslikao jevanđelist Luka, a u Srbiju je doneo Sveti Sava kao poklon carigradskog patrijarha. Od devedesetih, manastir je bio pod zaštitom italijanskih, ali i hrvatskih, slovenačkih i austrijskih vojnika iz sastava Kfora.
