Sredinom aprila 2019. godine, u smiraj samo naizgled jednog običnog dana, tokom večernjeg bogosluženja, na očigled svih nas, plamen je gutao svetinju staru više od osam vekova – Bogorodičnu crkvu u Parizu.
Ceo svet je s nevericom i u gromoglasnoj tišini, praćenoj samo snažnim i moćnim molitvama koje su okupljeni izgovarali, posmatrao kako plamen u pepeo pretvara čuvenu Notr Dam – crkvu Presvete Bogorodice na majušnom i drevnom rečnom ostrvu, u samom središtu Pariza.
Po starom verovanju, zvona ove velike svetinje oglasila su se ubrzo nakon 15. (28) juna 1389. godine, navodno prenoseći vest i slaveći pobedu srpskog oružja u Kosovskom boju. Da li se to uistinu i desilo?
Šta nam o tome svedoče onovremeni istorijski izvori? Iako je ova tvrdnja često prisutna u našem javnom prostoru, pa čak i u pojedinim književnim ostvarenjima, još je istoričar, prof. dr Mihailo Dinić, jedan od najznačajnijih srpskih medievista, 1937. godine, u naučnom radu pod naslovom “Hronika sendeniskog kaluđera kao izvor za bojeve na Kosovu i Rovinama” dokazao da se to nije odigralo na način na koji verujemo da jeste.
Zapisi kaluđera
Profesor Dinić kaže da se “u naučnoj literaturi o boju na Kosovu pominje već poodavno kako je francuski kralj Šarl Šesti, obradovan preuranjenom vešću o velikoj hrišćanskoj pobedi nad Turcima, priredio svečano blagodarenje u čuvenoj Bogorodičnoj crkvi u Parizu. Izvor za ovu tvrdnju jeste savremena anonimna hronika sendeniskog kaluđera”.
Taj nama danas anonimni povesničar i zvanični dvorski istoričar onovremenog francuskog kralja, kazuje nam dalje profesor Dinić, zabeležio je u odeljku svog spisa, naslovljenom “O pobedi ugarskog kralja nad Turcima” kako je ugarski kralj Žigmund Luksemburški (1387-1437) 1395. poveo brojnu i moćnu multietničku hrišćansku vojsku u rat protivu Turaka, krećući se u pravcu Vlaške, dok mu je u susret, prolazeći kroz Bugarsku, na čelu svoje vojske išao osmanski sultan Bajazid Prvi Munjeviti (1389-1402).
Kaluđer je verno preneo detalje čitavog tog pohoda, kao i same bitke, u maju 1395. na Rovinama, ali je tada načinio i jednu lapsus memoriae zapisavši kako su u bici poginuli niko drugi do Bajazitov otac i sultan Murat Prvi (1359-1389) i jedan od vladarevih sinova (Jakub). Anonimni sendeniski kaluđer je u svome spisu potpuno izostavio podatak da je hrišđanskim snagama u Bici na Rovinama neposredno zapovedao vlaški vojvoda Mirče Stariji (1387-1437).
Niti jednom jedinom rečju autor hronike nije spomenuo Srbe, Srbiju, Kosovo, kneza Lazara ili bilo šta drugo što bi taj događaj moglo povezati sa našom nacionalnom istorijom. Ali, usled pogreške koju je, nesvesno učinio, pomenuvši to da je u bici smrtno stradao sultan Murat Prvi i jedan od njegovih sinova (a to se, uistinu, desilo šest godina ranije na Gazimestanu), kod nas se, počev od kraja 19. veka, pa sve do danas, uspostavilo skoro pa opšteprihvaćeno uverenje da je francuski kralj Šarl Šesti, saznavši za pobedu hrišćanskih (srpskih?) snaga nad Turcima, priredio svečano blagodarenje u pariskoj Crkvi Presvete Bogorodice, tokom koga su se u čast pobedonosne hrišćanske (srpske?) vojske začula zvona prestoničkog sabornog hrama.
Istorijski izvori nesumnjivo svedoče da su se zvona pariske saborne crkve zaista i oglasila u čast i slavu pobede hrišćana nad Turcima, ali ne u boju na Kosovu, 1389, već u bici na Rovinama, 1395. godine.
Romantičarsko nadahnuće
Postavlja se i pitanje: kako je ova povest sendeniskog kaluđera, koja svedoči o pobedi kralja i cara Žigmunda Luksemburškog nad osmanskim snagama, predvođenim sultanom Bajazitom Prvim Munjevitim, u bici na Rovinama 1395. godine, postala delom našeg mitskog korpusa i nasleđa.
Nju je prvi preuzeo još Cinkajzen i uvrstio je u svoju obimnu istoriju Osmanskog carstva. Potom se za nju zainteresovao i Konstantin Jiriček, koji je pominje u svojoj istoriji Bugara. Konačno, prvi prevod ovog istorijskog izvora na naš jezik, praćen komentarima, uradio je tek 1891. godine, istoričar i diplomata Čedomilj Mijatović, koji ga je objavio u “Spomeniku Srpske kraljevske akademije nauka” 1891.
Tek od tog trenutka ova povest postepeno postaje deo našeg mitskog nasleđa, budući da joj je Čedomilj Mijatović, ponesen romantičarskim nadahnućem, poklonio potpuno poverenje, iako je i sam bio svestan pojedinih njenih jasnih i nepremostivih odstupanja u odnosu na istorijske činjenice u vezi sa Kosovskom bitkom.
Ipak, apstrahujući nesumnjivo verodostojno istorijske podatke u samoj povesti sendeniskog kaluđera koji se, bez ikakve dileme, odnose na bitku na Rovinama, Mijatović je pominjanje nasilne smrti sultana Murata Prvog i jednog od njegovih sinova (Jakuba) razumeo, naime, kao krunski dokaz da čitava povest svedoči o Kosovskoj bici. Iako je, dakle, naš istaknuti medievista prof. dr Mihailo Dinić, još 1937. godine, nedvosmisleno dokazao da se hronika sendeniskog kaluđera odnosi isključivo na događaj poznat kao Bitka na Rovinama (maj 1395) i danas se kod nas često može čuti takvo mitsko pripovedanje da je pobeda Srba nad Turcima na Gazimestanu slavljena čak i u dalekom Parizu.
To zaista jeste lepa priča, ali nakon nepristrasne i komparativne analize svih raspoloživih istorijskih izvora iznova dolazimo do zaključka da je u pitanju upravo i samo to – priča, legenda i/ili mit – ali ne i istorijska istina, ma kako ona nama i dan-danas primamljivo zvučala.
Bogolika savršenost
Ovakva materijalizovana svedočanstva bogolike savršenosti ljudskog uma, poput Crkve Presvete Bogorodice u Parizu, ili, primerice, Nemanjinog i našeg divnog Bogorodičnog manastira u Studenici, koji je nastao gotovo u isto vreme kada i bogomolja u francuskoj prestonici, predstavljaju jedinstvene spomenike kulture koji svojim višestrukim značajem, simbolikom i trajanjem nadilaze sva moguća i ljudskom umu zamisliva ograničenja ovoga sveta.
Detaljna hronika
Kaluđer je iza sebe ostavio detaljnu hroniku pohoda ugarskog kralja Žigmunda Luksemburškog protiv osmanskog sultana Bajazida Prvog Munjevitog, koji se desio tokom 1395. godine, jasno navodeći da se radi o ugarskom (mađarskom) vladaru, hrišćanskoj vojski i događaju koji se odigrao na teritoriji Vlaške (deo današnje Rumunije).
