Videli smo da nema sloge u raspravama o postojanju Boga i nastanku svemira. Spor se nastavlja, a u međuvremenu su se učesnici ove dugotrajne rasprave bavili i božjim sinom – Isusom Hristom. Ko je bio Isus, koliko je njegova istorijska ličnost identična sa simbolom hrišćanske vere, kako su ga prikazali jevanđelisti?
Kao što su veliki umovi tek u novije vreme počeli da se ozbiljno bave preispitivanjem "logike dokaza" o postojanju Boga, tako se malo koji naučnik, pogotovo teolog – bez obzira na to što Inkvizicije odavno više nije bilo – usuđivao da se javno zapita: Da li je Isus postojao?
Sve do 18. veka uticaj Crkve bio je takav da se podrazumevalo da bi takva sumnja, makar retorička, imala za posledicu razne nevolje, mada te nove "jeretike" sigurno ne bi zadesila sudbina njihovih dalekih prethodnika koji su završili neslavno – na lomači ili su skraćeni za glavu.
Ova nova ispitivanje nisu izazvala negativnu reakciju Crkve, budući da su američki i nemački naučnici, koji su se, nezavisno jedni od drugih, 70-ih godina 20. veka bavili Isusom, utvrdili da je on "kompleksna ličnost – učitelj mudrosti i pravednosti, harizmatičan vođa i čudotvorac", ali i "prorok koji je najavljivao skori dolazak carstva božjeg".
Nesporno ime
U stvari, Isus nikada nije bio sporan za teologe, ni kao ličnost, ni njegovo ime, koje, na starojevrejskom Ješua, znači spasitelj, iscelitelj. Samim tim, to je magijsko ime prepuno tajanstvene snage i čudesnih moći, naročito – kako se navodi – prilikom "isterivanja đavola" i savladavanja zlih duhova.
Prvi ozbiljniji pokušaj da se naučnim metodama dođe do prave slike Isusovog života i autentičnih beseda, na Zapadu je učinio profesor orijentalistike u Hamburgu Herman Samjuel Reimarus (1694-1768) . On je ustanovio, i objavio, da se navodi jevanđelista Marka, Mateja, Luke i Jovana o Isusu ipak razlikuje od onoga što je on kao religijski vođa iz Galileje zaista govorio. Reimarusovo teorijsko razdvajanje Isusa od božanskog Hrista, koga se drži crkvena tradicija, pokrenulo je mnoge naučnike da se posvete traganju za istorijskim Isusom.
Škotski istoričar i ministar religije Vilijam Robertson (1721-1793) načinio je od Hrista pravog heroja. "Istorija o Isusu je istorija boga, koga je njegov otac žrtvovao za čovečanstvo", kaže on, dok francuski mitolog Šarl Fransoa Dipui, u knjizi "Poreklo svih vera" (1794), otkriva da "Isusov život nije ništa drugo do bajka o Suncu".
Tokom 19. veka niz uglednih naučnika preispitivao je biografiju Isusa, kao zemaljskog bića, u svetlu podataka koje nude kanonska jevanđelja Novog zaveta. Teolog David Fridrih Štraus (1808 -1874) zgranuo je Evropu svojim portretom istorijskog Isusa ostavljajući božansku prirodu osnivača hrišćanstva u drugom planu. On je nedvosmisleno ukazao da se crkvena dogma o Hristu zasniva na neistorijskim, mitskim i teološkim doktrinama. ŽMEĐUNAS:
Istorijski lik
Nemački istoričar, teolog i filozof Bruno Bauer (1809-1882) sačinio je kritički prikaz teoloških teza o ranom hrišćanstvu i Isusu. Vrednost njegove kritike je pohvalio čak i Fridrih Engels, 1882. godine, što takođe govori o njenom karakteru. Između ostalog, Bauer je zaključio da Jevreji gotovo i ne pominju Hrista, kao i da Novi zavet vrvi od protivrečnosti.
Ova dvojica nemačkih teologa jasno su ukazali na vremenski jaz između realnih istorijskih događaja za Isusovog života (5. godina pre n.e. – 30. godina n.e.) i tekstova koje su jevanđelisti, najmanje 40 godina kasnije, sastavili o tom dobu. Osim toga, oni su, kao i treći teolog iz 19. veka Johanes Vajs, zaključili da su sinoptička jevanđelja (po Mateju, Marku i Luki) mnogo bliža istorijskim činjenicama nego što je to slučaj sa Jovanovim jevanđeljem u kome je Isus mnogo više Hrist, nestvarniji duhovniji lik.
Iako su naučnici iz Štrausove generacije bili dosta skeptični u pogledu mogućnosti rekonstruisanja Isusovog istorijskog lika, njihove analize su doprinele da docniji istoričari ranog hrišćanstva postanu mnogo svestraniji i kritičniji u pogledu korišćenja izvora" – tvrdi Milan Vukomanović u knjizi "Rano hrišćanstvo od Isusa do Hrista".
Vrlo neobičnu tezu o Hristu izneo je profesor filozofije i medicine Pol-Luis Koučod (1879 – 1959) tvrdeći da je Isus neka vrsta Jehove. Zar njegovo ime ne znači Jehova – onaj koji pomaže? Šibica koja je zapalila hrišćanski pokret je vizija Petra, a što se tiče života i lika Hristovog on je konstruisan prema prorocima."
Osumnjičena jevanđelja
Savremeni naučnici su saglasni da su jevanđelja, većim delom, nastala u drugoj polovini prvog veka nove ere i gotovo je sigurno da se zasnivaju na prethodnim izveštajima koji, međutim, očigledno, nisu sačuvani.
Jevanđeoske slike Isusovog života značajno su uzdrmala arheološka istraživanja u drugoj polovini 20. veka kada su, navodno niotkuda, počela da se pojavljuju neka druga, zaboravljena ili odbačena jevanđelja i spisi. Najintrigantniji su "Kumranski zapisi" otkriveni 1947. u Izraelu, u zapečaćenim ćupovima, a 2006. godine konačno je prevedeno Jevanđelje po Judi, u kome su novozavetna jevanđelja okrenuta naglavačke.
Kao u nezavršenoj priči o (ne)postojanju Boga, tako nam i veliki je mit o Hristu ostaje nedorečen. Bez obzira na to, taj mit – tvrde oni koji su izučavali Isusov život – isto kao "Pesma nad pesmama" u Starom zavetu – "sadrži dublju istinu nego što je doslovna, istorijska, istina o Isusu iz Nazareta".
A besmrtni Gete je ovako pisao Herderu, 4. septembra 1788. godine:
"Zahvaljujući mitu o Isusu svet će moći da ostane spokojan još 10.000 godina, i iz tog istog razloga niko ne misli onako kako bi trebalo, jer treba potrošiti toliko energije, znanja, inteligencije i ingenioznosti da se taj mit odbrani, kao i da se pobije".
|
Negativno-pozitivno
Učitelj mudrosti
|
