O naseljima Veneda, arapski putopisac Ibrahim ibn Jakub ostavio je, između ostalog, više zapisa, posebno o lučkom gradu na ostrvu Volin, navodeći i neke "nacionalne karakteristike" njegovih žitelja:
"U Pomeraniji se nalazi veliki lučki grad Veletaba na ostrvu Volin. Obogatio se kroz trgovinu, ima 12 prostranih kapija, drži ga narod superioran u odnosu na sve ostale narode severa."
Ovo je zanimljivo zapažanje nepristrasnog putopisca, o Vendima kao superiornom narodu, u oštrom je kontrastu sa prikazima nemačkih i saksonskih htoničara.
Novi venedski gradovi
Drugi autonomni centar Venda bio je na ostrvu Rigen, gde je vladar Kruko udario temelje poznatom gradu Ljubić, savremeni Libek. Njegov naslednik Raco učvrstio je fortifikacijske zidove Racograda, danas poznat kao Racburg, uspešno ratujući protiv starih neprijatelja iz Saksonije.
Kralj Jaromir je 1151. godine primio hrišćanstvo i srušio veliki Svetovidov kip. Imao je dva sina Tecislava i Stoislava. Prvi je odbacio hrišćanstvo i kao kralj Rigena ratovao protiv Danaca i Saksonaca, dok je drugi sin postao lord Putbusa.
Putbus je bio najmlađi od okruglih gradova na Rigenu. Podigao ga je Stoislav i njegov okrug proglasio lordovijom. Tecislavov sin Vislav Prvi je, na ruševinama svetilišta Arkone, 1230. godine izgradio moćnu utvrdu sa gradskim jezgrom. On i njegov naslednik Jaromar Drugi 1241. godine uspešno odolevaju Dancima i Saksoncima.
Ipak, Vislav Drugi, čija je vladavina otpočela 1303. godine, bio je prisiljen da primi ulogu vazala Danske. Potonji vladari Vratislav i Vologost imali su titule vojvoda od Pomeranije, postavši time sukcesori principata Rigen.
Muke Ota Trećeg
Mistivojevo odricanje od hrišćanstva prinudilo je imperatora Svetog Rimskog carstva Ota Trećeg (983-1002) da krene u krstaški rat protiv Veneda. Na tom putu osvete, 995. godine, pridružio mu se poljski kralj Boleslav. Iako je njihov pohod postigao početne uspehe, Boleslav je odustao, ali se imperatoru priključio nemački kralj. I on je ubrzo odustao od učešća u pohodu.
Kad su počele da mu, iz Italije, stižu onespokojavajuće vesti o pobuni Kreskentijusa, nemački kralj je zaključio da mu je rešavanje tamošnjih problema preča briga od pokoravanja Veneda – okrenuo je trupe i krenuo put Rima.
Kreskentijus Drugi bio je vođa rimske aristokratije. Prvo je sam sebe proglasio za senatora Rima, a potom i za vladara Rimske imperije. Uz to je, 985. godine, svog prijatelja postavio na tron Svete stolice kao papu Jovana Petnaestog.
Oto treći je uspeo da uguši pobunu tek posle 11 godina, kad je nastupila nova papska smena – za glavara svih hrišćana zapadne crkve postavio je (naravno) svog rođaka koji će biti poznat pod imenom Gregor Peti. Istovremeno se krunisao za imperatora.
Hamburg i drugi gradovi sravnjeni sa zemljom
Mistivoj je Otove muke protumačio kao povoljnu priliku da na račun Saksonije osvoji nove teritorije. Bez opomene je obnovio neprijateljstva sa Saksoncima i ubedljivo ih porazio na bojnom polju 999. godine. Očigledno to nije bio neki pogibeljni napad kad mu Saksonci nisu uzvratili pa je relativni mir potrajao sve do 1012. godine.
Period bez većih neprijateljstava je te godine opet prekinuo Mistivoj – napao je Saksoniju u pokušaju, kako se nadao, da se jednom za svagda obračuna sa hrišćanstvom. Prešao je Elbu i udario pravo na Hamburg. Hronike kažu da je ovaj lučki grad, veliki i u tom dobu, "sravnio sa zemljom".
Raščišćavanje sa hrišćanstvom je izveo tako što je, posle razaranja Hamburga, u Starigradu uhvatio biskupa Volvada, i još 60 sveštenika. Posle dugotrajnog mučenja, biskupa je razapeo na krst, a sveštenike pogubio.
Napredujući kroz pokrajinu Anhalt, spalio je manastir Svetog Lorenca. U okrugu Brandenburg, spaljeno je i poravnano sa zemljom, kako piše Ted Najdžent u knjizi "Vandalija", niz naselja, uključujući gradove Havelburg i Brandeburg.
Mistivojevo ludilo
Ovakvo ponašanje venedskog vladara, koji je bio odgajan i vaspitan kao hrišćanin, da bi potom postao najljući protivnik hrišćanske vere i ogorčeni neprijatelj Saksonaca, istoričar Ditmar objašnjava – ludilom:
"Mistivoja je zahvatilo iznenadno ludilo te je, najposle, morao biti zatočen. Umro je u velikoj bedi."
Ovo ludilo se, međutim, zbilo neposredno pred smrt, šest godina posle antihrišćanskog pohoda na Saksonce.
Andrak (1018-1027), najstariji Mistivojev sin, zaključio je mir sa Saksoncima i krenuo sa obnovom porušenih crkava i manastira. Godine 1023, kralj Nemaca i Svetog Rimskog carstva Henri Drugi, poznat kao Sveti Henri, mudar i blag vladar, održao je u Verbenu, gradu na Elbi, višednevni sastanak sa najviđenijim aristokratama i prinčevima Veneda iz plemena Bodrića, Kifina, Polaba i Vagra. Postignut je dogovor o obnavljanju porušenih sela i gradova, iz vremena Mistivojeve ratne kampanje.
Osveta za ubistvo oca i strica
Andrak će biti ubijen pod nerazjašnjenim okolnostima 1027. godine.
Naslediće ga njegov mlađi brat Udo. On će, posle šest godina vladavine u miru, biti ubijen u atentatu. Razlog surovog smaknuća analisti objašnjavaju njegovim odbijanjem da primi novu veru, iako je obnovio hrišćanske svetinje, omogućivši misionarima nesmetan rad.
Sledeći vladar bio je Godeskal, krunisan 1032. godine, kršten i obrazovan kod saksonskog princa Bernarda, u manastiru Svetog Mihaila u Lunenburgu. Bio je na studijama kada je saznao da mu je otac Andrak ubijen, zbog odbijanja hrišćanske vere. Pobegao je iz manastira, krunisao se i okupio vojsku u nameri da osveti smrt oca i strica.
Na čelu svojih trupa prešao je u Nardalbingiju i u okruzima Holštajn i Starmar započeo svoju osvetu, ubijajući i paleći sve na svom putu. Rušio je crkve i manastire, sveštenike razapinjao na krstove – ni za koga nije imao milosti, ni za starce, ni žene, ni decu.
Ipak, u nekoj prilici, u trenu pokajanja, "videći pustoš, jad i bedu što ih je ostavio u popaljenoj Saksoniji, Godeskal odluči da se vrati na stazu istine" – pripoveda Helmold. U nastavku legendarne priče o ovom venedskom suverenu on dalje navodi:
– Putujući, Godeskal srete jednog čoveka i upusti se s njim u razgovor. Na pitanje ko je, ovaj mu odgovori: – Ja sam siromah iz Holštajna, nemam pameti nego srce puno jada, gledajući veliku nevolju svaki dan. Godeskal, varvarski princ Slovena, vatrom i mačem, potamanio je stanovnike ove zemlje. Opustošio je ovu jadnu zemlju i nastavlja da prosipa nevinu krv sa još većom okrutnošću. Kucnuo je čas da se njegovim varvarskim postupcima učini kraj i da Bog donese osvetu i mir ovom napaćenom narodu.
