ČETKAMA ČISTILI SPOMENIKE
– Od tada je malo ko od naših ljudi u Nirnbergu odlazio na ovo groblje, a mnogi i danas ne znaju da je ovde bio oficirski logor XIII B u kome je bilo najviše Srba vojnika i oficira koji su bili deo Jugoslovenske vojske. Sa Ilijom Vučenovićem i Nikolom Sladojevićem nedavno sam posetio ovo groblje. Videli smo da su nadgrobne ploče sa imenima umrlih Srba ratnih zarobljenika prekrili mahovina i lišaj i skoro da se nije moglo pročitati nijedno ime. Doneli smo čelične četke kojima smo tri-četiri dana skidali mahovinu i lišaj. Otkrivala su nam se imena srpskih vojnika i oficira – kaže Petko Kokošar.
Spisak za crkvuIz podataka i dokumentacije koje je od službenika gradskog arhiva dobio Petko Kokošar, protojerej Marinko Radmilo je sačinio spisak od 90 imena koja se pominju na bogosluženjima u hramu Sv. Ćirila i Metodija u Nirnbergu. |
Dok su oni vredno radili i čistili kamene ploče, na spomen-groblju se pojavio čovek koji je to posmatrao, a onda ih nekoliko puta fotografisao dok rade.
– On mi je rekao da je dobro to što radimo i da je on iz gradskog arhiva u kome se nalazi dosta dokumentacije Crvenog krsta i nacionalsocijalističke vlasti koja govori o Srbima ratnim zarobljenicima. Obećao je da će nešto od te dokumentacije kopirati i dati mi. Kada je saznao da smo Srbi, rekao mi je da bi mogao nešto da progovori i na srpskom, ali ne mnogo. On je Čeh poreklom, a oženio je Novosađanku. Rekao mi je i da je na ovom mestu sahranjeno oko 5.000 zarobljenika, ne samo Srba – ističe Kokošar.
Krst od šina– Na ovom groblju nalazi se veliki železni krst. Predložiću da sam napravim još jedan krst, ali od železničkih šina, jer su u oficirski logor XIII B Langvaser svi ti ratni zarobljenici dovezeni vozovima do železničke stanice koja je bila blizu logora, a mnogi su tim šinama odvezeni dalje. Ako dobijem dozvolu, rado ću to učiniti i mislim da bi to bio još jedan način da žrtvu srpskih oficira i vojnika pripadnika Jugoslovenske vojske sačuvamo od zaborava – nada se Petko Kokošar. |
OD VOJNIKA DO GENERALA
U podacima o ovom, jednom od sedam logora u Nirnbergu i okolini, piše da je XIII B Langvaser bio logor za ratne zarobljenike, oficire Jugoslovenske vojske, uglavnom Srbe. U njemu je 1943. godine bilo oko 3.000 srpskih oficira koji su prebačeni u logor Hamelberg. Među zarobljenicima bilo je običnih vojnika, ali i generala, a neki od zarobljenika bili su viši oficiri u Generalštabu.
Najviši čin imao je Dušan Trifunović iz Beograda koji je bio armijski general. On je umro u logoru 28. februara 1942. U dokumentaciji Crvenog krsta zaveden je kao general-major. Ostali zarobljenici bili su obični vojnici, desetari, vodnici, poručnici, potporučnici, kapetani, potpukovnici, pukovnici. Za dr Mirka Rankovića, koji je umro 30. aprila 1942. nema drugih podataka osim da je bio lekar. Dr Jovan Milojković iz Požarevca bio je pripadnik saniteta, a umro 12. februara 1942.
Najveći broj ratnih zarobljenika bio je rodom iz Srbije. Pored njih tu je bilo Srba vojnika i oficira iz drugih delova predratne Jugoslavije i susednih država. Tako u podacima piše da je Zarija Stojković iz Gnjilana, Oskar Salom iz Sarajeva, Danilo Popović iz Slavonskog Broda, Radomir Pilić iz Temišvara, Velimir Jovanović iz Češke. Među zarobljenicima bili su i Džafer Imerović iz Skoplja, Paun Gogić iz Prizrena, Aljoša Dimitrijević iz Bijeljine, Božo Cucić iz Nikšića, Svetozar Bajić iz Banjaluke.
Oficirski logor XIII B Langvaser su 6. aprila 1945. godine oslobodili vojnici američke 14. tenkovske divizije.
Najteže bilo 1942. i 1943.Zahvaljujući razumevanju službenika iz gradskog arhiva Petko Kokošar je dobio spisak od 83 vojnika i oficira Jugoslovenske vojske koji su umrli u logoru Langvaser od 1941. do 1945. Neki od njih imali su tada 67 godina, ali je bilo i vojnika dvadesetogodišnjaka. Podaci govore da su 1942. i 1943. godina bile najteže za logoraše, jer ih je tokom te dve godine umrlo najviše. DopisniceOvih dana se na eBay mreži prodaju dopisnice srpskih ratnih zarobljenika vojnika i oficira Jugoslovenske vojske iz logora XIII B Langvaser. I one su svedočanstvo o njihovom stradanju u ovom jednom od mnogih logora na tlu Nemačke, gde su mnogi skončali u mukama. Ta njihova muka ne zaslužuje da se lako zaboravi. |
