Uobičajena pomisao na pustinje doseže samo do peščanih dina u Sahari kao pejsažu iza koga stoje priroda i klimatske prilike. Ali “dezertifikacija”, termin kojim naučnici objašnjavaju proces nastajanja tih često velikih “belih fleka” na geografskim kartama, predstavlja mnogo složeniji postupak sa uvek istim ishodom. Pustinja bespovratno otima i pobeđuje plodno zemljište pretvarajući ga u prašinu.
A gde su tu ljudi? Oni pomažu nekontrolisanim, prekomernim iskorišćavanjem plodnog zemljišta po obodima pustinja koje zbog toga postepeno “klizi” ka mrtvilu i priključuje se nadirućem uništavanju. Uz negativne klimatske promene (suše, vrućine…) taj razorni posao napreduje. Nauka kaže da je najbolji primer za ovu pojavu velika pustinja Tar u Indiji gde temperature leti dostižu i 51 stepen Celizijusa, pa su vremenske (ne)prilike pokretač procesa dezertifikacije.
Pritom su prirodne granice današnjih pustinja stabilne već vekovima.
Bez plodnog tla nema hrane, a onda takve predele napadnu prekomerno poljoprivredno korišćenje zemljišta u tandemu sa sušom i tu se rađa praksa da “ljudi prave pustinje”.
Voda znači život, a afričke zemlje najviše stradaju u ovom neravnopravnom duelu sa prirodom baš zbog nedostatka vode, mada takve neprilike ugrožavaju i zemlje poput SAD i Španije gde je već petina teritorije pretvorena u pustinju. Svet godišnje izgubi plodnog tla kolika je teritorija Bugarske.
U Uvropi i Nemačkoj situacija još nije toliko dramatična, tvrdi prof. dr Barbara Šponholc sa Univerziteta Vircburg.
– Nastanak pravih pustinja kakve su Sahara ili Namib, nije moguća u Nemačkoj, jer su to promene koje bi potrajale od 1.000 do 100.000 godina – tvrdi ova profesorka geografije.
Ipak, dodaje da dolazi do gubitka, pogoršanja kvaliteta ili razaranja plodnog poljoprivrednog zemljišta zbog vode (poplava) i vetrova.
Ovde se pominje primer pustinje Taklamakan u Kini gde jedino uspeva specijalna vrsta posebno prilagođene topole i to pod najtežim mogućim uslovima. Pustinja ima u krajevima gde caruju kombinacije suše i vrućine i suše i hladnoće. Najveći problem je kako tamo da uspeju biljke. Na obodima tih pustinja se zemljište intenzivno koristi i time iscrpljuje sve do pretvaranja u mrtvilo. Neposredan povod za to je snažan porast broja stanovnika, a s njim i ogromne potrebe za hranom. Nadovezuje se i krčenje šuma, a nestašicu vode izaziva veliki rast potrošnje zaliha.
Sahara kao Amerika
Sahara je u prošlom veku toliko narasla da je zabrinula i naučnike i okolno stanovništvo. Prethodnih decenija povećala se za više od 10 odsto, a za to su okrivljene klimatske promene. Analizom podataka prikupljanih od 1923. godine do danas naučnici su istraživali uticaj niza faktora na količinu padavina u području Sahare, koja trenutno zauzima površinu veličine SAD.
Kolmanskop grad duhova
Afrički grad, koji je za samo 40 godina prešao put od nalazišta dijamanata i prve rendgen stanice na južnoj hemisferi do oronulog, napuštenog mesta koje je naselila pustinja. Kolmanskop je danas grad duhova, a 1908. godine je posle otkrića dijamanata bio naglo naseljavan Nemcima koji su hrlili u Namibiju. Ali čim je cena dijamanata pala posle Prvog svetskog rata, a u južnijim delovima Afrike pronađeni bolji dijamanti, on je do 1954. godine potpuno napušten i zatrpan pustinjskim peskom.
Jezera usred peščanih dina
U Brazilu se nalazi prostrana peščana oblast Maranjenzes, koja izgleda kao prava pustinja sa belim peščanim dinama. Međutim, ona se svake godine od jula do septembra zbog obilnih padavina ispuni mnogobrojnim jezerima i lagunama prepunim živog sveta.
