Na nadmorskoj visini od 385 metara, u prekrasnom ambijentu rečice Pujice, okružena stoletnom šumom, smestila se Brestovačka banja, jedna od najstarijih u Srbiji. Ova banja nadomak Bora poznata je po tome što su je obožavali članovi dve srpske dinastije, a još više po bogatstvu lekovite vode, koja se pokazala uspešnom u lečenju degenerativnih bolesti kičmenog stuba i perifernih zglobova, zapaljenskih i reumatskih bolesti, oboljenja centralnog i perifernog nervnog sistema, zapaljenskih oboljenja kože i sluznica kao i hroničnih ženskih bolesti i iscrpljenosti organizma.
Ušuškana u bujno zelenilo, koje pokriva gotovo 90 hektara, spada u banje sa najvećim šumskim pojasom u Evropi. Ove šume ne samo što čine pluća Brestovačke banje, već i štite njenu Banjsku reku i Pujicu, kao i mnogobrojne lekovite izvores a blago sumporovitom i oligomineralnom vodom. Na prostoru banje postoji 10 termomineralnih izvora s temperaturom vode od 32 do 40 stepeni Celzijusovih.
Banjali se i Rimljani i Turci
– Izvore lekovitih voda verovatno su poznavali stari Rimljani, a Turci su ih koristili kao ilidžu-banju. O tome svedoči i danas dobro očuvan Hamam (Tursko kupatilo). Smatra se da Hamam potiče iz turskog perioda, a da ga je tokom boravaka u banji koristio i knez Miloš Obrenović. Nalazi se preko puta Konaka, kvadratnog je oblika sa poluloptastim svodom – kubetom. To je mala, ali skladna građevina, u čijoj se unutrašnjosti nalazi okrugao basen, prečnika 2,6 metara, dubine 1,1 metar, sa kružno izrađenom klupom od kamena i stepenicama – opisuju u Turističkoj organizaciji Bora najstariji objekat na teritoriji grada.
Dodaju da je razvoj i procvat Brestovačka banja doživela upravo u doba pomenutog kneza. Nakon oslobođenja od Turaka i pripajanja ovih krajeva matici zemlji, knez Miloš Obrenović dolazi 1834. u banju i interesuje se za izvore lekovitih voda. Po njegovom nalogu uzorci voda su poslati u Beč na hemijsku analizu, koja je potvrdila njihovu izuzetnu lekovitost. Vode ove banje spadaju u red najlekovitijih kod nas, što su potvrdili i stranci, poredeći ih sa lekovitim vodama u švajcarskim banjama.
Najrašireniji terapijski postupak u ovoj banji je balneološko kupanje (kupanje u bazenu ili kadi). Danas aktivno kupatilo podignuto je 1906. po nalogu kralja Petra Prvog na prostoru objekta koji je, zbog dotrajalosti, morao biti porušen. Kupatilo je restaurirano 1968, ima dva bazena i šest kada koje se pune lekovitom vodom iz obližnjih izvora. Gostima su na raspolaganju i ultrazvuk, terapija magnetnim poljem, bioptron lampa, kineziterapija, dijadinamične iinterferentne struje. U ponudi su i masaže, od hidro preko ručne parcijalne i masaže celog tela do anticelulit tretmana.
Šetnja kroz šumu
Preporuka za sve posetioce Brestovačke banje svakako su šetnje po okolini, koju čine veliki i poznati kompleksi šuma, dok će šetnjom kroz banju imati priliku da vide deo srpske istorije. Naime, iz perioda od 1837. do 1906. godine ostali su značajni objekti, od kojih su neki danas pod zaštitom države kao kulturno dobro. Konak kneza Miloša (1837), dvorac kneza Aleksandra Karađorđevića (1856), letnjikovac kralja Petra Prvog (1906), kafana Izletnik i Okružna zgrada, objekti su koji svakom posetiocu privuku pogled.
– Krajem 19. veka, u vreme kada je poznati lekar Laza Ilić bio banjski “fizikus”, u Brestovačkoj banji je podignuta “gostionica sa kur-salonom”. Danas je to kafana
Izletnik koja slovi za jedan od najstarijih ugostiteljsko-smeštajnih objekata u srpskim banjama – ističu u TO Bora.
Kako smo već pomenuli, Brestovačka banja se nalazi blizu grada Bora. Od statue rudara, koja dočekuje goste na ulazu u grad, pa sve do ivice površinskog kopa nalazi se muzej na otvorenom. Naime, duž centralne gradske ulice izložene su rudarske mašine i glavna gradska atrakcija – “damper”, najveći kamion za eksploataciju rude. Da bi se stekla kompletna slika o Boru, obavezno treba posetiti Muzej rudarstva i metalurgije. Nakon upoznavanja s rudarskom tradicijom grada, posetioci mogu obići Zoološkivrt ili otići do prelepog Borskog jezera, idealnog za odmaranje očiju.
– Iz Brestovačke banje lako i brzo se stiže do Borskog jezera, Lazarevog kanjona i pećine, Vrela Mlave, Gamzigradske banje i Feliks Romuliane i drugih privlačnih lokaliteta, što daje
mogućnost obogaćivanja sadržaja boravka. Dobrodošli – pozivaju iz TO Bora.
Kako stići
Koordinate Brestovačke banje: 44°04’00” SGŠ, 22°03’00” IGD
Bor – granični prelazi: Batrovci (Hrvatska) 371 km, Horgoš (Mađarska) 452 km
Bor – Brestovačka banja 8 km; Borsko jezero 17 km; Lazareva pećina 21 km, planine: Veliki Krš 10 km, Goli Krš 20 km i Stol 20 km.
Specijaliteti u “Srpskoj kruni”
Restoran “Srpska kruna”, koji pruža usluge smeštaja, nezaobilazno je mesto svim ljubiteljima gastronomskih specijaliteta. Jedan od glavnih razloga posete je specifičnost ponude jela karakterističnih za Timočku krajinu. Restoran raspolaže sa 90 mesta unutar restorana i 120 na cvetnoj terasi, pružajući prelep pogled na okolinu.
Lazareva pećina ispunjava želje
Lazarev kanjon u okviru kojeg je istoimena pećina svojim pejzažom pleni sva čula. Nekada sklonište vojske kneza Lazara posle Kosovskog boja, pećina je danas izuzetan arheološki lokalitet u kojem se nalazi misteriozna Devojačka soba. Legenda tvrdi da su u toj pećinskoj odaji meštani sela Zlot skrivali svoje tek stasale devojke od turskog zuluma. Soba se nalazi na vrhu krečnih kaskada, koje su tokom kišnog perioda pune vode. Verovanje kaže da se bacanjem novčića u nju ostvaruju tamo zamišljene želje.
Uživanje na obali
Od uređenih plaža preko staza za rekreaciju i šetnju do sportskih terena, sitno razuđena, slikovita obala i priobalje Borskog jezera imaju sve za letnji odmor. Voda je jako prijatna za kupanje, temperatura bude oko 20 stepeni (25 na površini).
Muzejsko bogatstvo
Rudarske i metalurške alatke korišćene u rudarstvu od praistorije do danas, svetiljke za rudnik, korita i pribor za ispiranje zlata korišćena od antike do početka 20. veka, predmeti, nakit i statuete od zlata samo su deo bogate postavke Muzeja rudarstva i metalurgije “Bor”. U odvojenom delu posetioci se mogu upoznati sa duhovnom kulturom Vlaha, načinom odevanja i ukrašavanja.
Izložba u Konaku
Konak kneza Miloša predstavlja reprezentativnu građevinu srpske građanske arhitekture prve polovine 19. veka. U Konaku je smeštena istorijsko-etnološka postavka borskog Muzeja rudarstva i metalurgije “Brestovačka banja u doba kneza Miloša”. Izložba pruža posetiocima informacije o boravcima kneza Miloša u Brestovačkoj banji, značajnim ličnostima političkog, društvenog i kulturnog života Srbije tog vremena, načinu odevanja građanske klase i uniformama Miloševe garde. Ekspozicijom je obuhvaćena i rekonstrukcija srpske građanske sobe u prvoj polovini 19. veka, kao i orijentalni elementi pokućstva.
Malo sporta
Planinski vrh Stol na Golom Kršu, koji se u podnožju ogleda u malom planinskom
jezeru, pogodan je za šetnju, planinarenje i ekstremne sportove.
