Legendu o Zlatnom runu, ili o pohodu Argonauta na Kolhidu, napisao je Apolonije sa Rodosa, u trećem veku pre n.e. Prema ovom poznatom mitu, Argonauti na lađi Argo, pod komandom Jasona, beže ispred kralja Egeja preko Crnog mora. Da bi zavarali progonitelje uplovili su u Istros (Dunav), doplovili do močvarne pustinje Laurion, pa do planine Angurion, gde se Istar razdvaja – jedan krak na istok, u Crno, a drugi na zapad, u Jadransko more. Istar se razdvaja kod kamenog brega Kaulijaka, gde su već nastanjene Singe. Tu se Argonauti iskrcavaju i, dobivši gostoprimstvo od domaćina, popunjavaju zalihe hrane i prinose žrtve bogovima.
Apolonije za ovu legendu koristi spis "O pristaništima" geografa Tamageta i istorijski traktat "O Skitima", Timonageta, iz četvrtog veka pre n.e, koji sadrže podatke o Singama i Singidavi, tada velikom naselju na Dunavu. Očigledno, reka Istar je naš Dunav, planina Angurion – Avala, a kameni breg Kaulijak – Kalemegdan, gde je odvajkada ušće Save u Dunav, odakle se pruža i pusta ravnica Laurion – Deliblatska peščara, čiji je živi pesak nekada zahvatao znatno veći deo južnog Banata nego danas. Zabluda da se Dunav razdvaja Dunava na dva kraka nastaje zato što su antički geografi pod nazivom Istar obeležavali i Dunav i Savu. Tek su Rimljani, kada su u svojim osvajanjima, početkom nove ere, došli na obale Dunava i Save, uvideli da su u pitanju dve reke – Istar su dali ime Danubius, a Savi, koju su Singe nazivali Brong, Savus. No, još dugo se održavalo uverenje da je Sava rukavac Dunava prema Jadranu tekla – pod zemljom. Pojedini rimski pisci, tumačeći mit o Zlatnom runu, kažu da su Argonauti etapu puta do Jadrana prešli pešice, noseći svoj brod na ramenima.
Argonauti – istraživači
Objašnjavajući dalje staru legendu, putem naučnih činjenica, dolazimo do konstatacije da su Argonauti, koji su dobili gostoprimstvo Singa, u stvari antički istraživači rudnog blaga, koji već znaju za planinu Angurion, današnju Avalu, i njene intenzivne rudokope, eksploatisane desetine vekova pre njihovog dolaska.
Zlatno runo, koje je ukradeno, verovatno predstavlja zauzimanje Mons Aureusa, visoke i strme kamene grede, kod ušća Brestovačkog potoka u Dunav, a koju i danas Srbi nazivaju Beli breg (odnosno, zlatan), gde je istoričar Feliks Kanic, 1887. godine, ispitujući taj kraj, našao netaknutim temelje grada, stubove hrama i deo popločane ulice – ostatke drevnog naselja. Sve je to u blizini mesta gde se iskrcavaju Argonauti, a nedaleko je i Vinča, veliko preistorijsko naselje, koje, takođe, lako može biti i naselje gostoprimljivih Singa ili Sinda.
Pored rečnih tokova Save i Dunava, jedna od karakteristika Beograda je i šumovito pobrđe sa južne strane, sa kupastom Avalom u centru (511 metara nadmorske visine). Avala je, odvajkada, privlačila na sebe poglede osvajača, jer je dominirala Beogradom. Za njenu vrednost znao je i neolitski čovek, koji je nastanjivao njene pećine, što nam potvrđuju raznovrsni nalazi, evidentirani prilikom arheoloških iskopavanja. To je planina Angurion, iz legende o Argonautima, pred kojom se Istar razdvaja na dva dela, od kojih jedan teče na zapad, a drugi na istok.
|
Beograd utvrđen grad Od keltskog Singidouniona nije ostalo mnogo tragova. Kao i u slučaju Singidave, tako i o keltskom Singidounionu, možemo se samo pozivati na arheološke nalaze, naročito na one otkrivene 1948. godine na Karaburmi, gde su iskopani ostaci keltskog naselja i nekropole. Tom prilikom je nađeno mnoštvo raznih predmeta, koji su pripadali plemenskom ogranku Skordiska. Ovome treba dodati i istorijske izvore grčkih klasika, koji nam potvrđuju, da tek dolaskom Kelta nastaje preporod Beograda kao snažnog, utvrđenog grada. Srbija – Tribalija Dolaskom Kelta na Balkan, umnožavaju se vesti o Srbiji i beogradskom području. Klaudije Ptolomej, nakon što je Aleksandar Makedonski proterao Tribale sa Dunava, ucrtava u svoju kartu Singidunum i kaže da od tog vremena ovaj grad ima dačko- keltski karakter. Grčki hroničari i istoričari, prostor Srbije nazivaju Tribalijom, a Tribali su zajednički naziv, prvo za Skite, Trako-Skite i Singe (kao što smo naveli u prvom delu ovog feljtona), a potom, za sarmatska plemena Anta, Jaziga i Alana (Roksolana). |
Ono što je na Avali interesovalo stare narode, pa i preistorijskog čoveka, bio je rudnik olovne i živine rude, cinabarita. Ovaj rudnik, čija eksploatacija datira iz drevnih vremena, održao se do 20. veka, s tim što su njegovi kopovi, vremenom, bivali sve dublji. Rudnik su intenzivno koristile Singe, Grci, Rimljani, Srbi, potom Turci i moderna srpska država.
U vremenu kada je Beograd postao meta svojih zavojevača, Avala je odigrala važnu ulogu kao strategijska tačka. Tako je još Singe utvrđuju radi odbrane rudnika i Singidave; podignuta je naseobina, kao kamena gradina, sa čvrstim, visokim bedemima. Avalski breg je, prema istoričarki Ami Buje, baš taj Mons Aureus, o kome su Grci, a kasnije i Rimljani, čitave bajke raspredali. Singe avalskom gradu daju ime Žrnovo i ovo ime mu je ostalo sve do dolaska Turaka, koji su ga zauzeli 1442. godine, nazvavši ga Havalom.
Početak grčkog osvajanja
Ime Žrnovo (Zharnovo, Žarnovo, Žarkovo – mesto gde ima žara, to jest gde se topi ruda) prvi put se, u spisima, pominje 1515. godine, a mesto je postojalo sve do 1935, kada je uklonjeno dinamitom, može se reći na varvarski način – da bi se tu, po želji kralja Aleksandra, podigao Spomenik Neznanom junaku, delo Ivana Meštrovića. Tada su razneseni i bogati artefakti ove gradine, na kojoj se isticala jedna kula četvrtastog oblika, sa zidom i tri polukružna bastiona, kao i okrugla crkva, na četvrtastoj osnovi. Po narodnom predanju, Žrnovo je bilo i zamak proklete Jerine, nepravedno poznate kao zle žene Đurađa Brankovića.
Dakle, legenda o Zlatnom runu je, u stvari, priča o početku grčkog osvajanja i stvaranja kolonije na Dunavu, kao što je to činjeno i na obalama Crnog mora, osnivanjem Bosforskog kraljevstva. Ušće Save u Dunav, sa svojim prirodnim bogatstvima, oduvek je privlačilo osvajače. Međutim, zahvaljujući ovoj legendi, saznajemo da je, na današnjoj teritoriji Beograda, još u antička vremena, postojalo veliko naselje Singa čija je preteča nekadašnja Vinča. I tako, kroz legendu ulazimo u istoriju, pošto je legenda najčešće poetizovani mit ili povest. Legenda o kolonizaciji Grka poklapa se sa istorijskim činjenicama, jer je Singidava, naziv Beograda u Herodotovo doba, postala predmet interesovanja grčkih kolonista već u sedmom veku pre n.e. Grci su gospodari naselja, koja se šire od Crnog mora do današnjeg Beograda. Kao uspomena na Skite i Singe ostao nam je današnji naziv ostrva Ade Ciganlije, čije ime dolazi od reči Singa, Singalija, Singaja. Takođe, kasniji naziv, Singidounion i Singidunum, dolazi od osnove imena prvobitnog naselja Singa.
