Krvna osveta je običaj da se konflikt između dve familije, započet ubistvom člana jedne porodice nastavi međusobnim ubijanjem, jednog po jednog muškarca. Autor feljtona Budo Simonović, kroz nekoliko priča koje slede, nema cilj da vaskrsava ovaj zli običaj koji je vekovima morio ljude, već da podseti na svetle primere, kako su umni i plemeniti ljudi uspevali da mire zavađene i zakrvljene, da među njima podižu svete mostove takozvanih krvnih kumstava – za nauk savremenim i budućim generacijama, da bi se dozvale i naučile kako se gase vatre sukoba i oružje ostavlja da na njemu rđa počiva.
Hadži Dionisije Balać upravljao je manastirom Kosijerevom od 1810. do 1833. godine. Njegov prelazak iz manastira Dobrićevo u Kosijerevo prouzrokovao je posredno 12 mrtvih glava između bratstva Pejovića iz Banjana i Anđelića iz Zavođa.
Svađa “pod manastirom”
“Uzrok tome je bio ovaj: hadži Dionisije Balać dok je još bio nastojatelj dobrićevski poslao je jedan crkveni srebrni nož po nekom Mišeljiću na opravku u Foču. Hadži Dionisije prije je prešao iz man. Dobrićeva u Kosijerevo nego mu je nož iz Foče donešen. A kada je doznao da je nož donešen u Dobrićevo, više puta je potraživao od dobrićevskijeh kaluđera, da mu nož pošalju. A kad ga dobrićevski kaluđeri odlučno odbiše sa izgovorom: da je nož manastirski a ne njegov i da mu ga ne daju nikako, uvjeri se otac Dionisije da mu dobrićevci ne daju nož na mirni način, pa se tada potuži banjskim glavarima radi toga, te ovi prilikom nekog crkvenog zbora sa još 50 ljudi dođoše pore ‘vrela oka’ prema man. Dobrićevu. Preko rijeke Trebišnjice zovnuše dobrićevske kaluđere na razgovor. Dobrićevski kaluđeri sa 20-30 Zavođana izađoše pod manastir na razgovor.
Poslije pitanja i bratskoga razgovora rekoše Banjani ovako: Dragi duhovnici i ostala braćo! Kod vas je ostao nož našeg igumana Dionisija, te vas bratski molimo da nam ga pošaljete!’ A Zavođani im odgovoriše: ‘Zar vam je malo što ste nam premamili igumana, nego još hoćete i crkvu da porobite: nož nije oca Dionisija nego manastirski. Mi ga ne damo ni pod kojim uslovom.’
Na to se porodi svađa te se pobiše ‘ognjem iz pušaka’. Tom prilikom je više ljudi od obje strane ranjeno, a napošljetku Petar Pejović iz Banjana rani Vučka Anđelića iz Vrbna Gornjega, koji od te rane šesti dan umrije. Poslije toga ova dva plemena krvila su se za 12 godina, a za to vrijeme poginulo je 12 najboljih ljudi sa obje strane”, piše Leontije Ninković.
Bezumno stradanje
Na Ninkovićev zapis se, oslanja i Mirko Tomov Anđelić u svojoj knjizi “Rodoslov bratstva Anđelić”, objavljenoj u Beogradu 2004. godine. On se, međutim, poziva i na ono što su o tome od zaborava oteli njegovi preci Todor i Sava Anđelić:
“Krajem 17. vijeka (naglasio B. S), pored mnogih stradanja, naše pretke nijesu mimoišle ni krvne osvete” – piše Mirko Anđelić, iz čijeg se zapisa može zaključiti da su sukobi, odnosno krvne osvete kao rezultat tih sukoba u ovom delu Hercegovine trajali mnogo duže i počeli znatno pre ovde opisanog slučaja.
Anđelić potom, gotovo identično kao i Ninković, opisuje kako je i zbog čega došlo do sukoba Anđelića i Pejovića. On, međutim, detaljno opisuje i poslednji užasni čin osvete, koji je zgrozio, ne samo zavađene, nego i sve ljude iz ovog dela Hercegovine, a one najuticajnije konačno prenuo da krenu u akciju pomirenja, da prekinu besmisleno i bezumno stradanje nedužnih:
Trojica Pejovića, u želji da osvete prethodnu žrtvu iz svoga bratstva, pošli su uz Dubočane prema Vrbnu, uz sela u kojima žive Anđelići, tražeći žrtvu. Pod Konjušicom su našli trojicu Anđelića kako spavaju pod vedrim nebom. Prikrali su im se, probudili ih kako su nalagali stari običaji, a onda ih svu trojicu poklali. Jedan od njih je u samrtnom ropcu uhvatio svog dželata za dugi perčin. Samrtni grč je bio toliko jak da se ubica ni uz pomoć drugova nije mogao kurtalisati već su morali otkinuti ruku ubijenog kako bi se na vreme sklonili i pobegli pred poterom. Ubica je, navodno, tako, sa krvavom rukom žrtve na glavi bežao u Banjane…
Pomirenje
Klanje trojice Anđelića biće neposredni povod za mirenje i pokumljivanje Anđelića i Pejovića, a Mirko Anđelić, saglasno i drugim hroničarima, kaže da se taj svečani čin dogodio 25. maja 1810. godine (naglasio B. S). On u svojoj knjizi daje i faksimil originalnog mirovnog ugovora, pisanog na pergamentu na staroslovenskom jeziku, ali i prevod tog teksta, koji je napravio poznati zlatiborski prota iz druge polovine 19. veka i dugogodišnji narodni poslanik iz ovoga kraja, Mihailo Smiljanić.
Nedoumica
U neveseloj priči o krvljenju i mirenju Anđelića i Pejovića s jdne i druge obale Trebišnice postoje neke pojedinosti koje stvaraju nedoumice kad se zaista odigrala ova krvava drama i šta joj je bio stvarni povod. To što Mirko Anđelić, govoreći o stradanjima bratstva i lancu krvnih osveta između Anđelića i Pejovića, koje su, kako veli, “godinama trajale”, spominje kraj 17. veka, može biti i omaška, da je verovatno u pitanju kraj 18. veka.
Ako je, pak, tačno da je do sukoba došlo zbog crkvenog noža iz riznice manastira Dobrićevo, koji je svojatao i tražio iguman manastira Kosijerevo Dionisije Balać, bivši nastojatelj Dobrićeva, onda se to svakako desilo početkom 19. veka, odnosno 1810. godine, ubrzo po prelasku Balaća iz manastira Dobrićeva u Kosijerevo, svakako pre pomira i krvnog kumljenja koje se nesumnjivo desilo 25. maja 1810. To nameće logičan zaključak: ili se sve odigralo veoma brzo i trajalo možda tek nekoliko meseci, ili je sve počelo mnogo ranije i iz sasvim drugih razloga, što izgleda mnogo verovatnije, a na to upućuje i napomena Mirka Anđelića koji naglašava da je sukob počeo “još od pre mnogo godina, za vreme njihovih dedova”.
