Stručnjaci upozoravaju da postoji velika mogućnost da se trenutni sukob u Pojasu Gaze zapravo pretvori u “posredni” sukob između SAD i Irana.
Poslednji sukobi u Pojasu Gaze su i najsmrtonosniji još od 1972. godine, a međunarodne humanitarne organizacije procenjuju da je do sada poginulo više od 8.300 civila, od kojih je 3.195 dece, dok misija UN na terenu navodi brojku od 3.457 poginule dece.
Iako je ovo najveći sukob u Pojasu Gaze poslednjih decenija, zemlje regiona upozoravaju i na opasnost od prelivanja sukoba u susedne zemlje. Izrael je već napao položaje i skladišta Hezbolaha u Libanu i Siriji, a iz izraelskog ministarstva odbrane najavljuju i nove vazdušne udare u ovom području.
Napadima na ciljeve u istočnoj Siriji priključile su se i SAD, što je potvrdio i ministar odbrane Lojd Ostin, navodeći da su u pitanju „položaji koji imaju podršku Irana“. Ulazak Irana u trenutni sukob je ono na šta brojne diplomate, analitičari i stručnjaci za bezbednost širom sveta upozoravaju, navodeći da bi to dovelo do „opšteg rata“ na Bliskom istoku.
Iran nije autsajder
Iako se u analizama bezbednosnih stručnjaka godinama navodi da je Iran ima relativno zastarelo naoružanje, sa avijacijom čije letelice datiraju još sa kraja ’70-ih i početka ’80-ih, često se zaboravlja da je Iran poslednjih decenija delimično uspeo da razvije moderne oružane sisteme, pre svega zahvaljujući delimičnoj „privatizaciji“ ovog sektora, razmeni tehnologija sa Rusijom, i najviše zahvaljujući zarobljenoj zapadnoj tehnologiji i oborenim letelicama.
Iran je 2009. uspeo da obori jedan od najnovijih helikoptera, unapređeni „Hughes 500“, u operativnoj verziji „MD-500 XE“. Ovaj helikopter je pripadao nekadašnjoj američkoj privatnoj bezbednosnoj kompaniji “Blekvoter” (američka verzija ruske grupe “Vagner”).
Helikopter je na tajnu misiju poleteo iz Bagdada, a oboren je u području Baqubah, u blizini granice. To nije prvi američki helikopter koji su oborili pobunjenici koje podržava Teheran. Dve godine ranije je oboren američki „Bell 412“, a samo dva meseca kasnije i „MD-530F“.
Naravno, najvredniji „plen“ Iranske revolucionarne garde su svakako oboreni američki dronovi. Krajem juna 2019. godine oboren je „RQ-4A Global Hawk“, u do tada tajnoj „izviđačkoj i obaveštajnoj“ verziji „BAMS-D“, iznad zaliva Hormuz. Pre toga je, 2011. godine, oboren i zarobljen sa minimalnim oštećenjima dron „RQ-170 Sentinel“.
Poređenje iranskih i izraelskih snaga
Iranska revolucionarna garda ima oko 600.000 oficira i vojnika, uz još oko 300.000 pripadnika rezerve. Takođe, tu je i još oko 80.000 pripadnika „specijalne policije“ Basij. Tu je i posebna jedinica unutar specijalnih snaga Quds, nazvana „Organizacija 900“, sastavljena od veoma dobro obučenih komandosa, većinom u civilu, specijalizovana za urbani rat i gerilske operacije „iza leđa neprijatelja“.
Prema svedočenju eksperta za terorizam, američkog generala Stenlija Mekkristala, pobunjenike u Iraku su u izradi improvizovanih bombi (IED) i za borbu u urbanim uslovima sa američkim marincima u Bagdadu i Mosulu obučavali upravo pripadnici „Organizacije 900“.
Američka vojna obaveštajna agencija (DIA) procenjuje da je budžet Iranske revolucionarne garde oko 25 milijardi dolara, što je među najvišim u regionu – Ujedinjeni Arapski Emirati imaju oko 15 milijardi, Jordan oko 2,5 milijarde, Liban oko 2,2 milijardi, dok Izrael ima vojni budžet oko 23,4 milijarde dolara. Najveći vojni budžet u regionu ima Saudijska Arabija, sa 68 milijardi dolara.
Izrael, sa druge strane, ima oko 173.000 aktivnih oficira i vojnika, uz još oko 430.000 rezervista. Izraelske odbrambene snage (IDF) se poslednjih decenija sve više oslanjaju na obaveštajne aktivnosti, mere elektronskog nadzora i protivterorističku borbu u urbanim uslovima, budući da se napadi Hamasa godinama najvećim delom dešavaju u naseljenim mestima uz prisustvo civilnog stanovništva.
Ceo IDF je podeljen u tri komande – Severnu, Južnu i Centralnu, a načelnik Generalštaba direktno odgovara ministru odbrane i premijeru Izraela.
Pored antiterorističkih jedinica u okviru pešadije i padobranaca (35. brigada), i 89. brigade komandosa „Golan“, izraelske snage se u velikom delu oslanjaju na avijaciju i napade iz vazduha. Veliki broj letelica je američke proizvodnje – lovci „F-15 Eagle“, „F-16 Falcon“, te najnoviji „F-35 Lightning II“.
Tu su i posebno modifikovane letelice „Super King Air“ i „Gulfstream G-550“ koje za izviđanje koriste obaveštajne službe Mossad i vojna služba Aman. Na raspolaganju su im i helikopteri, opet američke proizvodnje: „Bell 206“, „AH-64 Apache“, „Sikorsky UH-60“ i „Sikorsky CH-53“, te „Eurocopter AS-565“.
Hoće li SAD podržati svog saveznika?
Iako je direktni otvoreni sukob Izraela i Irana za sada malo verovatan, stručnjaci napominju da postoji velika mogućnost da se trenutni sukob unutar Gaze pretvori u proxy (posredni) sukob između SAD i Irana. Iran već decenijama obučava, snabdeva i politički podržava Hamas, kao i mnoge druge pobunjeničke grupe širom Bliskog istoka, na prvom mestu u Iraku i Libanu.
SAD smatra Bliski istok svojim „interesnim područjem“ još od prvog rata u Iraku početkom ’90-ih. Otvorena podrška Izraelu od trenutne Bajdenove administracije nije samo „tapšanje po leđima“ svog saveznika. U Kongres je upravo stigao zahtev Bele kuće da se Izraelu uputi do sada najveća vojna pomoć u iznosu od 14,5 milijardi dolara.
Iako je Džo Bajden novu vladu Netanjahua nazivao „najekstremnijom u poslednjih 75 godina“, izvesno je da su izraelski lobisti u Vašingtonu i na Kapitol Hilu već odradili „dobar posao“.
– Budite veoma pažljivi sa svojim potezima, dobro razmislite – poruka je Bajdena upućena pre desetak dana režimu u Teheranu.
Ipak, američki analitičari i vojni stručnjaci upozoravaju da bi eventualno vojno angažovanje SAD u širem području Gaze bilo znatno gore i od Iraka i od Avganistana. Kilometri podzemnih tunela, koje je Hamas godinama gradio, kap i borbe u gusto naseljenim urbanim sredinama značile bi ogromne američke gubitke, kao i velike civilne žrtve. Da li je Bajden, u očekivanju novog predsedničkog mandata, spreman na tako nešto, ostaje da se vidi.
